Konfederacja Tyszowiecka
Konfederacja tyszowiecka to związek wojskowo-szlachecki, który został zawiązany 29 grudnia 1655 roku w Tyszowcach przez hetmanów wielkiego koronnego Stanisława „Rewerę” Potockiego oraz polnego koronnego Stanisława Lanckorońskiego. Celem konfederacji była walka z najazdem szwedzkim i poddanie wojska prawowitemu monarsze Janowi II Kazimierzowi Wazie.
Geneza
Jesienią 1655 roku szlachtę oburzyły wieści o oblężeniu Jasnej Góry przez Szwedów, co było postrzegane jako naruszenie wolności religii katolickiej oraz atak na ważne miejsce dla Rzeczypospolitej i całego chrześcijaństwa. 18 grudnia 1655 roku, po informacjach o planowanym opuszczeniu przez wojsko koronne Szwedów, król Jan II Kazimierz Waza wrócił do Polski.
W zawiązaniu konfederacji brały udział wojska dowodzone przez hetmanów oraz szlachta z okolicznych ziem. Konfederacja ogłosiła pobór regimentów łanowych i powołała do wojska wszystkie stany.
Rozmowy z królem
Jan II Kazimierz Waza, wracając z wygnania, nie potwierdził uchwał konfederacji i nie przyłączył się do niej. Podczas jego podróży do Lwowa, w Krośnie i Łańcucie, przywódcy konfederatów prowadzili z nim rozmowy. Ostatecznie, w obecności króla, zawiązano nową konfederację generalną w Łańcucie.
Dokumentacja
Oryginalny akt konfederacji oraz jego druk nie przetrwały do czasów współczesnych. W Archiwum Państwowym w Lublinie zachował się jednak tekst uniwersału sokalskiego z 16 grudnia 1655 roku, który jest zbliżony do aktu konfederacji, oraz uniwersał konfederacji o pospolitym ruszeniu z 31 grudnia 1655 roku.
Bibliografia
- Adam Kersten: Z badań nad konfederacją tyszowiecką, Rocznik Lubelski, t. I, Lublin 1958, s. 99-116.
- Władysław Konopczyński: Dzieje Polski nowożytnej, t. II, 1936, s. 26.
- Zbigniew Wójcik: Jan Kazimierz Waza, Wrocław 2004, s. 132-136.
