Podmiotowość społeczna
Podmiotowość społeczna odnosi się zarówno do jednostek, jak i do grup społecznych. Kluczowe pojęcia związane z tym zagadnieniem to:
- autonomia
- eksterioryzacja
- kreatywność
- wolność
- dezalienacja
- współuczestnictwo w życiu społecznym
- odporność na manipulację
Podmiotowość społeczna to zdolność jednostki lub grupy do wpływania na struktury społeczne oraz ich podatność na te wpływy. Jest to cecha wypracowana, a nie wrodzona, co oznacza, że nie każda jednostka posiada podmiotowość. W socjologii wyróżniamy kilka istotnych nurtów związanych z tym tematem:
- Nurt akcentujący aktywne podejmowanie działań kreatywnych przez jednostki, co kontrastuje z behawioryzmem, który postrzega podmiotowość jako wynik interakcji społecznych.
- Piotr Sztompka opracował dialektyczną koncepcję podmiotowości, według której rzeczywistość społeczna jest syntezą interakcji między podmiotowością jednostek a strukturami społecznymi.
- Metaforyczne rozumienie podmiotowości kolektywnej koncentruje się na roli elit społecznych, które kształtują dominujące cechy zbiorowości.
- Touraine proponuje, aby pojęcie roli społecznej zastąpić pojęciami podmiotowości i tożsamości.
Podmiot kolektywny
Podmiot kolektywny powstaje w wyniku integracji jednostek, które dzielą wspólną świadomość losu i interesu. W kontekście dojrzałości kolektywnej wyróżniamy trzy etapy:
- Utopia: Negacja obecnego stanu rzeczy oraz wizja społeczeństwa odpowiadającego aspiracjom podmiotu.
- Projekt: Realistyczny obraz rzeczywistości, który usystematyzowuje dążenia i postulaty.
- Rządność: Konkretny projekt tworzenia społecznego świata.
Kategorie
Podmiotowość społeczna jest istotną kategorią w psychologii społecznej oraz socjologii, wpływającą na rozumienie interakcji między jednostkami a strukturami społecznymi.
