Czyże
Czyże to wieś położona w województwie podlaskim, w powiecie hajnowskim, w gminie Czyże. Znajduje się około 20 km na wschód od Bielska Podlaskiego i 12 km na zachód od Hajnówki. Miejscowość zamieszkuje głównie ludność białoruska, a także polska i ukraińska. Jest siedzibą prawosławnej parafii Zaśnięcia Najświętszej Maryi Panny, a wierni kościoła rzymskokatolickiego należą do parafii w Hajnówce.
Historia
Wieś powstała w XVI wieku jako osada bartników i strzelców królewskich. Pierwsze wzmianki o Czyżach pochodzą z 1529 roku. Na terenie wsi istniała cerkiew prawosławna, która w XIX wieku przechowywała oryginalne dokumenty, w tym nadania Henryka Walezego. Ostatnia cerkiew, z unikalnymi ikonami i malowidłami, została zniszczona w 1984 roku w wyniku pożaru. Obecnie na tym miejscu znajduje się nowa cerkiew pod wezwaniem Zaśnięcia Przenajświętszej Bogurodzicy.
Demografia
Zgodnie z Powszechnym Spisem Ludności z 1921 roku, wieś zamieszkiwały 484 osoby, w tym 459 prawosławnych, 22 wyznawców judaizmu oraz 2 katolików. Wówczas 460 mieszkańców zadeklarowało białoruską przynależność narodową.
Architektura i zabytki
Rozplanowanie przestrzenne wsi z połowy XVI wieku zostało wpisane do rejestru zabytków w 1985 roku. Oprócz cerkwi, na północnych obrzeżach wsi znajduje się drewniana cerkiew cmentarna Świętych Kosmy i Damiana.
- Rozplanowanie przestrzenne wsi, poł. XVI, nr rej.: 584 z 29.04.1985
- Cmentarz prawosławny, pocz. XIX, nr rej.: A-100 z 29.12.1989
- Prawosławna cerkiew cmentarna pod wezwaniem Świętych Kosmy i Damiana, 1812, nr rej.: A-100 z 1.04.1977
Podsumowanie
Czyże to wieś z bogatą historią i znaczącym dziedzictwem kulturowym, zamieszkiwana głównie przez ludność białoruską. Jej architektura oraz zabytki, takie jak cerkiew i rozplanowanie przestrzenne, świadczą o jej historycznym znaczeniu w regionie.
