Paradoks hazardzisty

Paradoks hazardzisty (ang. gambler’s fallacy) to błąd poznawczy polegający na mylnym traktowaniu niezależnych zdarzeń losowych jako zależnych. Oznacza to, że ludzie często wierzą, iż seria zdarzeń, która jest mało prawdopodobna, zmniejsza szanse na jej kontynuację. Na przykład, jeśli w rzucie monetą pięć razy z rzędu wypadnie reszka, niektórzy mogą myśleć, że szansa na wypadnięcie reszki szósty raz jest mniejsza, co jest błędne.

Alternatywne nazwy

Paradoks hazardzisty znany jest również jako:

Złudzenie gracza – termin używany w polskiej psychologii.
Złudzenie Aleksego Iwanowicza – nazwa pochodzi od postaci z powieści Fiodora Dostojewskiego, która ilustruje ten błąd w kontekście gier hazardowych.
Złudzenie Monte Carlo – odnosi się do sytuacji z 1913 roku, gdy w ruletce kolor czarny wypadł 26 razy z rzędu, a gracze obstawiali czerwony, wierząc, że seria czarnych musi się zakończyć.

Badania nad paradoksem

Pierwsze wzmianki o paradoksie hazardzisty pojawiły się w pracach Pierre’a de Laplace’a z 1796 roku. W 1951 roku przeprowadzono eksperyment, który ujawnił tendencję do przewidywania kontynuacji ostatniego wyniku, co potwierdziło istnienie tego błędu. Kolejne badania w latach 60. również wykazały powszechność paradoksu.

Wyjaśnienie efektu

Amos Tversky i Daniel Kahneman w 1971 roku zaproponowali wyjaśnienia paradoksu. Zidentyfikowali błędne przekonania dotyczące prawdopodobieństwa oraz zjawisko heurystyki reprezentatywności, które sprawia, że ludzie mają trudności z ocenią losowości zdarzeń. Ludzie często oczekują, że wyniki będą się „równoważyć”, co prowadzi do błędnych decyzji.