Dekret grudniowy
Dekret grudniowy, wprowadzony 21 grudnia 1807 roku przez władze Księstwa Warszawskiego, był aktem wykonawczym do czwartego artykułu konstytucji Księstwa, który przyznawał wolność osobistą mieszkańcom regionu.
Kluczowym elementem dekretu była zmiana w zakresie własności ziemi. Wprowadzał zasady kapitalistyczne, zastępując feudalne relacje między panem a chłopem cywilnoprawnym stosunkiem dwóch równościowych stron: właściciela ziemi i jej użytkownika. Pomimo tej zmiany, właścicielami ziemi pozostawali szlachcice, a chłopi nie zyskali tytułu własności do użytkowanej ziemi, tracąc jednocześnie zwyczajowe prawa, które chroniły ich przed usunięciem z gospodarstw.
Warunki dekretu
Na mocy dekretu, chłopi zyskali prawo do przemieszczania się po terenie Księstwa, jednak musieli pozostawić swojemu panu tzw. załogę, obejmującą inwentarz, budynki, narzędzia i zasiewy. W efekcie, chłopstwo stało się ekonomicznie uzależnione od właścicieli ziemskich, a wielu mieszkańców wsi nie miało możliwości pracy poza rolnictwem. Dodatkowo, artykuł 3 dekretu utrzymywał obowiązek wykonywania „dotychczasowych powinności”, co w praktyce oznaczało kontynuację pańszczyzny.
Pomimo formalnej wolności osobistej, dekret okazał się niekorzystny dla chłopów. W porównaniu do Uniwersału Połanieckiego, który zabraniał samowolnego usuwania chłopów z ziemi, dekret grudniowy był krokiem wstecz. W Księstwie Warszawskim mówiono żartobliwie, że dekret „zdejmował chłopu kajdany z nóg razem z butami”.
Podsumowanie
- Dekret grudniowy z 1807 roku wprowadził kapitalistyczne zasady własności ziemi.
- Chłopi zyskali wolność osobistą, ale ich sytuacja ekonomiczna uległa pogorszeniu.
- Utrzymano obowiązek pańszczyzny, co ograniczało realne korzyści dekretu.
Źródła i literatura
W celu dalszego zgłębienia tematu, można zapoznać się z poniższymi linkami:
