Gać – Wieś w Polsce
Gać to wieś położona w województwie podkarpackim, w powiecie przeworskim, będąca siedzibą gminy o tej samej nazwie. Miejscowość leży w Kotlinie Sandomierskiej i jest siedzibą rzymskokatolickiej parafii Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny. W przeszłości była to prywatna wieś szlachecka, należąca do klucza Kańczuga Lubomirskich.
Historia
Wieś ma bogatą historię, sięgającą czasów starożytnych, gdy istniała osada przy cmentarzysku kultury przeworskiej. W latach 1954–1972 Gać była siedzibą władz gromady. W okresie średniowiecza wieś występowała pod różnymi nazwami, m.in. „Hawrilowagacz” (1375) oraz „Gabrlowa Gacz” (1424).
Pochodzenie nazwy
- 1375 – Hawrilowagacz
- 1424 – Gabrlowa Gacz
- 1450 – Gacz
Prof. Wincenty Styś klasyfikuje nazwę Gać jako starą nazwę topograficzną, co może odnosić się do grobli z faszyny. W staropolskim „gacić” oznaczało tworzenie pomostu w miejscach podmokłych.
Rozwój wsi
W średniowieczu Gać była istotnym punktem na szlaku handlowym łączącym Węgry z Krakowem. W roku 1508 w miejscowości znajdowała się jedna karczma, a w 1515 roku wieś płaciła dziesięciny z 23 łanów kmiecych.
W kolejnych wiekach, Gać zmieniała właścicieli, a w 1622 roku klucz kańczudzki przeszedł w ręce Stanisława Lubomirskiego. Mimo najazdów tatarskich, wieś rozwijała się, notując wzrost liczby mieszkańców i gospodarstw.
Czasy nowożytne
W XVIII wieku Gać stała się własnością Lubomirskich. Po uwłaszczeniu w 1848 roku, wieś zaczęła się rozwijać w kierunku samodzielności administracyjnej. W 1866 roku włączono ją do powiatu łańcuckiego, a w 1890 roku przywrócono powiat przeworski.
W XX wieku Gać przeżyła trudne czasy, m.in. podczas II wojny światowej, kiedy to Niemcy dokonali masowych aresztowań mieszkańców. Po wojnie wieś zyskała nowe instytucje, w tym Uniwersytet Ludowy i Środowiskowy Dom Samopomocy.
Bibliografia
- Władysław Łoziński: Prawem i Lewem tom I i II
- Gutenberg: Encyklopedia
- Franciszek Trojnar: Z dalszej i bliższej przeszłości wsi Gać
