Patriarcha Sergiusz
Sergiusz, właściwie Iwan Nikołajewicz Stragorodski, był dwunastym patriarchą moskiewskim i całej Rusi, sprawującym urząd w latach 1943–1944. Urodził się w 1867 roku w Arzamasie w rodzinie duchownego. Po ukończeniu Petersburskiej Akademii Duchownej w 1890 roku, pracował jako misjonarz w Japonii, a po powrocie do Rosji prowadził działalność naukową i pełnił funkcje kierownicze w akademii.
Działalność w Kościele
W 1901 roku został wyświęcony na biskupa, a później pełnił funkcje biskupa fińskiego i włodzimierskiego. W 1917 roku objął godność metropolity szujskiego. W 1922 roku poparł Żywą Cerkiew, jednak wkrótce zerwał z tym ruchem i stał się współpracownikiem patriarchy Tichona. Po jego śmierci w 1925 roku, Sergiusz został jego następcą jako locum tenens.
Stosunki z władzami radzieckimi
W latach 20. XX wieku Sergiusz stanął przed wyzwaniem dostosowania Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego do polityki antyreligijnej władz radzieckich. W 1927 roku, pod presją, wydał deklarację lojalności wobec państwa, co doprowadziło do podziałów w Cerkwi. W czasie wielkiego terroru Kościół został dotknięty represjami, a wiele duchowieństwa zostało uwięzionych lub straconych.
Zmiana polityki Stalina nastąpiła w 1941 roku, gdy władze zaczęły szukać wsparcia Kościoła w obliczu II wojny światowej. Sergiusz wzywał wiernych do wsparcia wysiłków wojennych, a w 1943 roku zwołano sobór biskupów, który wybrał go na patriarchę.
Patriarcha i jego dziedzictwo
Jako patriarchat, Sergiusz dążył do odbudowy struktur cerkiewnych i otwarcia nowych świątyń. Zmarł 15 maja 1944 roku w Moskwie i został pochowany w soborze Objawienia Pańskiego. Jego działalność budzi mieszane oceny: jedni uznają go za wybitnego teologa i obrońcę Cerkwi, inni krytykują za brak oporu wobec reżimu stalinowskiego.
Upamiętnienie
W 2007 roku w Arzamasie odsłonięto pomnik upamiętniający Sergiusza, a w 2015 roku w Uljanowsku zbudowano kolejny monument. Oba wydarzenia odbyły się z udziałem współczesnych patriarchów.
