Dalmatyka w liturgii
Dalmatyka to szata liturgiczna diakona w Kościele rzymskokatolickim, mająca swoje korzenie w stroju świeckim mieszkańców Dalmacji. Jej historia sięga II wieku, kiedy to zyskała popularność w Cesarstwie Rzymskim. Od IV wieku zaczęła być używana w liturgii, a decyzją papieża Sylwestra I stała się szatą diakonów.
Charakterystyka dalmatyki
Dalmatyka to długa, szeroka szata o krótkich rękawach, pierwotnie w kolorze białym z czerwonymi pasami. Z biegiem lat zmieniła swój kształt, stając się krótsza i z rozcięciami po bokach. Od XVIII wieku jej kolor dostosowuje się do koloru ornatu.
Ryt rzymski
Nadzwyczajna forma rytu rzymskiego
W nadzwyczajnej formie rytu rzymskiego dalmatyka przysługuje diakonowi oraz biskupowi, który może nosić ją pod ornat. Diakoni honorowi asystujący biskupowi również mają prawo do jej noszenia.
Zwyczajna forma rytu rzymskiego
Po Soborze Watykańskim II przyjęto, że każdy uczestnik liturgii pełni swoją przypisaną rolę. W przypadku braku diakona, kapłan wykonuje jego funkcję, ale w odmiennych szatach. Dalmatykę nosi diakon na albę i stułę, którą przewiesza przez lewe ramię. W mniej uroczystych liturgiach diakon może zrezygnować z jej użycia. Biskup może nosić dalmatykę pod ornatem podczas mszy wspólnotowej.
Tradycje w Kościołach wschodnich
W tradycjach wschodnich diakoni nie używają dalmatyki, lecz sticharion z orarionem, które są odpowiednikami alby i stuły. Bizantyjskim odpowiednikiem dalmatyki jest sakkos, noszony przez biskupów.
Podsumowanie
Dalmatyka jest istotnym elementem liturgii rzymskokatolickiej, stosowaną przez diakonów oraz biskupów w różnych formach rytu. W tradycji wschodniej jej miejsce zajmują inne szaty liturgiczne, co obrazuje różnorodność praktyk w obrębie chrześcijaństwa.
Bibliografia
- Andrzejewska Ewa, 2018: Skarby z dawnej zakrystii. Muzeum Okręgowe Ziemi Kaliskiej, strony 20-22.
