Tojad mocny
Tojad mocny (Aconitum firmum Rchb.) to roślina z rodziny jaskrowatych, występująca w klimacie umiarkowanym Europy i Azji. W Polsce można ją znaleźć w Sudetach oraz Karpatach, m.in. w Tatrach i na Babiej Górze. Zdziczałe formy rośliny pojawiają się także na niżu.
Morfologia
- Łodyga: Wzniesiona, gruba, sztywna, naga, osiągająca do 150 cm wysokości.
- Liście: Duże, dłoniaste, głęboko podzielone i ząbkowane.
- Kwiaty: Fioletowo-granatowe, z hełmowatą górną częścią, z miodnikami. Kwiaty mają 4 płatki i 3-5 słupków.
- Owoc: Mieszek z drobnymi nasionami, dojrzewającymi od września.
- Korzeń: Bulwiasty, czarnobrunatny, umacniający osypujące się zbocza.
Biologia i ekologia
Tojad mocny jest byliną, kwitnie od czerwca do sierpnia, a jego zapylanie zależy od trzmieli. Roślina preferuje górskie siedliska, takie jak wysypiska skalne czy brzegi lasów. W Tatrach występuje powszechnie od regla dolnego po piętro halne.
Cechy fitochemiczne
Tojad mocny jest bardzo silnie trujący, szczególnie korzenie i nasiona, zawierające akonitynę. Już dawka 2-5 mg tej substancji może być śmiertelna. Wyróżnia się kilka podgatunków, w tym:
- firmum – typowy tojad mocny
- maninense – kosmaty tojad mocny
- morawicum – morawski tojad mocny
- paxi – tojad mocny Paxa
- zapalowiczi – tojad mocny Zapałowicza
Zagrożenia i ochrona
Tojad mocny jest objęty w Polsce ścisłą ochroną gatunkową. Roślina jest zrywana ze względu na swoje kwiaty i bywa przesadzana do ogrodów. Większość jej stanowisk znajduje się w obszarach chronionych, takich jak parki narodowe. W średniowieczu stosowano go do zatruwania broni. Roślina jest również uprawiana jako ozdobna, najlepiej rośnie w żyznej glebie i półcieniu.
