„`html
{{Infobox artist
|imię = Franciszek Xawery Dunikowski
|data_urodzenia = 24 listopada 1875
|miejsce_urodzenia = Kraków
|data_śmierci = 26 stycznia 1964
|miejsce_śmierci = Warszawa
|zawód = Rzeźbiarz, malarz, pedagog
}}
Życiorys
Franciszek Xawery Dunikowski był polskim rzeźbiarzem, malarzem i pedagogiem, urodzonym w zubożałej rodzinie szlacheckiej. Edukację rozpoczął w Szkole Technicznej w Warszawie, a następnie studiował w Szkole Sztuk Pięknych w Krakowie, gdzie kształcił się pod okiem Alfreda Dauna i Konstantego Laszczki.
Po studiach objął stanowisko profesora rzeźby w Szkole Sztuk Plastycznych w Warszawie. W 1905 roku doszło do tragicznego incydentu, gdy zabił malarza Wacława Pawliszaka. W latach 1910-1914 pracował w Krakowie, a następnie w Paryżu. Po powrocie do Polski w 1922 roku, został profesorem krakowskiej ASP i zyskał uznanie wśród uczniów, w tym Jerzego Bandurę i Marię Jaremę.
W okresie międzywojennym zdobył wiele nagród i zrealizował liczne projekty, w tym pomnik prezydenta Krakowa Józefa Dietla oraz postacie ewangelistów na gmachu Seminarium Śląskiego. W czasie II wojny światowej był więźniem obozu Auschwitz. Po wojnie wrócił do Krakowa, a w 1955 roku przeniósł się do Warszawy, gdzie kontynuował swoją karierę akademicką.
Odznaczenia
- Order Budowniczych Polski Ludowej (1949)
- Order Sztandaru Pracy I klasy (1955)
- Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski (1948)
- Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (1936)
- Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (1928)
- Złoty Wawrzyn Akademicki (1935)
- Medal 10-lecia Polski Ludowej (1955)
Wybrane realizacje
- Macierzyństwo (1900)
- Tchnienie (1901)
- Fatum (1904)
- Pomnik Czynu Powstańczego na Górze św. Anny (1946–1955)
- Pomnik Żołnierzy 1 Armii Wojska Polskiego w Warszawie (1963)
Upamiętnienie
Imię Dunikowskiego noszą ulice i bulwary w wielu polskich miastach, a w Warszawie znajduje się muzeum jego imienia. W 1975 roku odsłonięto tablicę pamiątkową w miejscu jego zamieszkania, a Poczta Polska wyemitowała znaczek z jego wizerunkiem z okazji 45-lecia PRL.
Pochówek
Xawery Dunikowski zmarł w Warszawie i został pochowany na cmentarzu Wojskowym na Powązkach.
„`
