Stanisław Karnkowski
Stanisław Karnkowski herbu Junosza (1520-1603) był biskupem kujawskim (1567), arcybiskupem gnieźnieńskim i prymasem Polski (od 1581). Pełnił także funkcję sekretarza wielkiego koronnego (1563) oraz był pisarzem politycznym i religijnym.
Życiorys
W młodości Karnkowski wychowywał się na dworze stryja, biskupa włocławskiego. Studiował na Akademii Krakowskiej i w Padwie, uzyskując tytuł doktora obojga praw. Po powrocie do Polski rozpoczął karierę polityczną, zostając sekretarzem króla Zygmunta Augusta, a następnie referendarzem wielkim koronnym.
Jako biskup kujawski współpracował z biskupem Stanisławem Hozjuszem w ramach kontrreformacji. Był sygnatariuszem unii lubelskiej w 1569 roku i założył seminarium duchowne we Włocławku. W 1572 roku kierował komisją sejmową, która uregulowała status Gdańska.
W 1573 roku potwierdził wybór Henryka III Walezego na króla Polski. W 1576 roku koronował Stefana Batorego i w tym samym roku objął obowiązki interreksa. W latach 1587-1589 podpisał pacta conventa Zygmunta III Wazy oraz koronował go w 1587 roku. Karnkowski był również autorem dzieł politycznych i religijnych, w tym traktatu o wyborze króla.
Prymas Karnkowski zmarł w 1603 roku i został pochowany w Kaliszu, w kościele, który ufundował.
Twórczość
Karnkowski był autorem wielu dzieł, w tym:
- Napominania potrzebne i zbawienne, Kraków 1569
- Modus et ordo electionis novi Regis, Kraków 1573
- Ad Henricum Valesium… panegyricus, Paryż 1574
- De primatu senatorio Regni Poloniae, 1593
- Eucharistia… Kazań czterdzieści, Kraków 1602
Prace edytorskie
Oprócz dzieł własnych, Karnkowski był zaangażowany w edytorstwo, w tym:
- Epistolae illustrium virorum, Kraków 1578
- Constitutiones synodorum metropolitanae ecclesiae Gnesnensis, Kraków 1579
Ważniejsze listy i materiały
Karnkowski prowadził bogatą korespondencję, z której część została opublikowana i zawiera m.in. listy do królów i innych dostojników.
Podsumowanie
Stanisław Karnkowski odegrał istotną rolę w historii Polski jako duchowny, polityk i pisarz. Jego działalność w ramach kontrreformacji oraz wpływ na wybór królów i kształtowanie polityki Rzeczypospolitej pozostaje ważnym elementem polskiej historii.
