Surżyk – charakterystyka i kontekst
Surżyk to forma językowa, która powstała w wyniku wpływów języka rosyjskiego na ukraiński, szczególnie w miastach Ukrainy i w Naddniestrzu. Jego nazwę można tłumaczyć jako „chleb lub mąka z mieszanki różnych rodzajów ziarna”. W Rosji, w regionach graniczących z Ukrainą, powstała zrusyfikowana wersja ukraińskich dialektów, znana jako „bałaczka”.
Historia surżyka
Filolog Łesia Stawyćka zauważa, że surżyk odzwierciedla miasto, które zatraciło ukraińskość, nie stając się jednocześnie w pełni rosyjskim. Już w XIX wieku w Kijowie zauważalne były tendencje do dostosowania języka ukraińskiego do rosyjskiego, co doprowadziło do wypierania ukraińskiego z życia miejskiego. Jednak surżyk ma również silne korzenie wiejskie, które nie zostały dotknięte rusyfikacją aż do rozwoju kapitalizmu.
Klasyfikacja surżyka
Surżyk jest trudny do klasyfikacji. Nie można go uznać za język kreolski ani pidżyn, ponieważ nie spełnia kryteriów tych kategorii. Można go raczej określić jako język mieszany, powstały z połączenia ukraińskiego i rosyjskiego, gdzie gramatyka i wymowa pozostają ukraińskie, a słownictwo zawiera wiele zapożyczeń z rosyjskiego. Szacuje się, że surżyk używa 15-20% ludności Ukrainy, zwłaszcza w obwodach dniepropetrowskim, połtawskim, sumskim i czernihowskim.
Cechy surżyka
Surżyk występuje w różnych formach, które można podzielić na te oparte na języku ukraińskim lub rosyjskim, w zależności od stopnia naruszenia standardów tych języków.
Surżyk w kulturze
Współcześni ukraińscy pisarze, tacy jak Bogdan Żołdak i Łesia Poderewjańska, wykorzystują surżyk w swoich utworach dla komicznego efektu. Andrzej Danyłko, znany jako Wierka Serdiuczka, także korzysta z surżyka połtawskiego w swojej twórczości.
Podobne zjawiska w innych językach
- Trasianka – w języku białoruskim
- Joual – w języku francuskim (Kanada)
