Pochodząca z Moskwy Helena stała się żoną polskiego króla, a jej miejsce w historii wciąż budzi kontrowersje. Dla jednych była zdrajczynią, dla innych – orędowniczką pokoju. W artykule przybliżamy postać królowej, która nie miała okazji otrzymać polskiej korony.
Odnalezienie zaginionych regalii
W grudniu w Archikatedrze Wileńskiej odkryto skarby naszych władców, wcześniej uznawane za zniszczone. Odkrycie regalii, w tym korony grobowej króla Aleksandra Jagiellończyka, cieszy szczególnie, ponieważ przedmioty te były ukryte po inwazji Niemców w 1939 roku.
Początek historii królowej
Aby zrozumieć losy Heleny, musimy wrócić do czasów Kazimierza Jagiellończyka, który zmarł w 1492 roku, pozostawiając trzech synów: Jana, Aleksandra i Zygmunta. Król zdawał sobie sprawę, że pochodzenie Jagiellonów z Litwy stawia wątpliwości co do stabilności ich władzy w Polsce. Dlatego jeszcze przed śmiercią oddał Litwę w zarząd Aleksandrowi, a Jana wskazał jako swojego następcę.
Było to ryzykowne posunięcie, mogące narazić polsko-litewską unię, ale szlachta zaufała Kazimierzowi. Król Jan Olbracht objął tytuł najwyższego księcia litewskiego, mimo że prawdziwą władzę sprawował jego brat Aleksander.
Wojna z Moskwą
Pojawienie się wojny było nieuniknione. Iwan III Srogi, wielki książę moskiewski, ogłosił się „prawnym panem całej Rusi”, stawiając Litwę w trudnej sytuacji. Jan Olbracht zwrócił się do Aleksandra o negocjacje z Moskwą, ponieważ zagrożenie płynęło z kierunku tureckiego. Pokój zawarto w 1494 roku, a jednym z warunków było małżeństwo Aleksandra z córką Iwana III. W ten sposób do historii weszła Helena z dynastii Rurykowiczów.
Helena w Wilnie
Zarówno Aleksander, jak i Iwan mieli różne intencje dotyczące tego małżeństwa. Dla Aleksandra oznaczało to perspektywę pokoju, podczas gdy Iwan III postrzegał je jako sposób na zwiększenie własnej władzy. Helena, piękna według relacji współczesnych, spotkała swojego męża w okolicach Wilna. Mimo miłości, relacja ta była obciążona polityką, ponieważ Iwan wysłał z córką liczną świtę, pełną szpiegów.
Helena stała się osobą kluczową w negocjacjach między Moskwą a Wilnem. Jej rola, jak podkreśla Paweł Jasienica w „Polsce Jagiellonów”, była tragiczna – choć miała służyć jako most między dwoma państwami, w rzeczywistości została użyta jako narzędzie w politycznej grze.
Przełomowe momenty i tragiczny los
Po śmierci Jana Olbrachta w 1501 roku, Aleksander został królem Polski. Jego koronacja miała miejsce w grudniu, lecz Helena, mimo że była żoną króla, nie mogła stać się królową z powodu odmowy biskupów, co skutkowało tym, że oficjalnie określano ją jako „żonę króla Aleksandra, wielkiej księżnej litewskiej”. Pomimo tego poddani traktowali ją jako królową.
Odpoczywając chwilę w Krakowie, Helena była świadkiem ważnych wydarzeń politycznych, które miały wpływ na przyszłość Rzeczypospolitej. Aleksander zmarł w 1506 roku, pozostawiając po sobie skomplikowaną sytuację polityczną, w której Helena nadal była zaangażowana.
Ostatnie lata Heleny
Po śmierci męża Helena stała się pośredniczką w relacjach z Moskwą. Mimo jej wysiłków, pojawiły się oskarżenia o spiskowanie na rzecz brata. Po jej śmierci w 1513 roku wiele tajemnic pozostało niewyjaśnionych. Helena została pochowana w Wilnie, w soborze Przeczystej Bogurodzicy, pozostawiając za sobą złożoną historię, która do dziś wzbudza zainteresowanie i kontrowersje.
Źródło/foto: Interia
