Å (litera)

Litera Å

Litera Å (å) jest używana w alfabetach duńskim, norweskim i szwedzkim, a także w kilku innych językach, w tym walońskim, północnofryzyjskim, istrorumuńskim, lapońskich i czamorro. W skandynawskich językach nie jest traktowana jako znak diakrytyczny, lecz jako ligatura łącząca litery a i o.

Występowanie

Å występuje w językach skandynawskich, a jej historia sięga szwedzkiego XX wieku. Nie jest obecna w języku islandzkim, gdzie dźwięk ten reprezentuje litera á. Po fińsku jest używana głównie w słowach pochodzących z języków skandynawskich. W języku czamorro wprowadzono ją w 1983 roku, a w północnofryzyjskim występuje jedynie w dialekcie mooring.

Kolejność w alfabecie i częstotliwość

W duńskim i norweskim alfabetach Å jest ostatnią literą.
W języku duńskim występuje na 21. miejscu pod względem występowania.
W fińskim znajduje się na 29. miejscu, a w czamorro jest trzecią literą.
W lapońskich językach zajmuje różne miejsca w alfabecie, w zależności od dialektu.

Wymowa

W języku szwedzkim Å reprezentuje półotwartą samogłoskę tylną zaokrągloną, w duńskim jest używane do oznaczania tylnej zaokrąglonej samogłoski, a w czamorro wymawiane jest jako długie /o:/. Wymowa Å wpływa również na sąsiadujące spółgłoski w szwedzkim.

Znaczenie

W języku szwedzkim Å oznacza strumyk, a w norweskim jest używane jako marker bezokolicznika.
Wczesne znaczenie Å w szwedzkim to „na”.
Jest częścią nazw geograficznych w Szwecji, Norwegii i Danii.
Stanowi międzynarodowe oznaczenie jednostki długości angstrom, nazwanej na cześć Andersa Jonasa Ångströma.

Historia

Å po raz pierwszy pojawiła się w szwedzkim piśmiennictwie w 1526 roku. Została wprowadzona do języków duńskiego i norweskiego w XVIII i XX wieku. Jej przyjęcie miało na celu uproszczenie pisowni oraz oddalenie jej od niemieckiej.