Życiorys Mato Kósyka
Mato Kósyk, dolnołużycki poeta, urodził się 18 czerwca 1853 roku we Wjerbnie, a zmarł 22 listopada 1940 roku w Albion, Oklahoma. Pochodził z chłopskiej rodziny i po ukończeniu szkoły podstawowej rozpoczął naukę w gimnazjum, którą przerwał w 1873 roku, podejmując pracę na lipskiej kolei. To w tym czasie zaczął pisać swoje pierwsze utwory poetyckie.
W 1877 roku Kósyk wrócił do Wjerbna, gdzie angażował się w działalność literacką, współpracując z łużyckimi czasopismami. Przez krótki czas pełnił funkcję redaktora „Bramborske Nowiny”. Jednak niewystarczające dochody oraz brak matury, uniemożliwiający mu podjęcie studiów teologicznych, skłoniły go w 1883 roku do emigracji do Stanów Zjednoczonych.
W USA studiował teologię ewangelicką w Springfield i Chicago. Po wyświęceniu w 1885 roku objął pierwszą parafię w Wellsburgu, lecz szybko postanowił wrócić na Łużyce. Z powodu braku uznania swojego amerykańskiego wykształcenia przez lokalny kościół, w 1887 roku ponownie wyjechał do USA. Do 1913 roku pracował w niemieckojęzycznych parafiach.
Kósyk ożenił się w 1890 roku z Anną Wehr, a ich syn Juro zmarł w 1915 roku. Od 1892 roku utrzymywał kontakty z literackimi kręgami Łużyc, co wpłynęło na jego powrót do twórczości. W 1913 roku kupił farmę w Albion, gdzie mieszkał do końca życia. W jego rodzinnej wsi Wjerbno znajduje się szkoła jego imienia oraz pomnik ku czci poety.
Twórczość
Mato Kósyk jest uznawany za jednego z najważniejszych poetów dolnołużyckich. Opublikował wiele drobnych utworów oraz kilka znaczących dzieł, które weszły do klasyki literatury dolnołużyckiej. Do jego najważniejszych prac należy:
- Łużyckie wesele w Błotach – wierszowany utwór heksametryczny, przedstawiający obyczaje ludowe i rzeczywistość łużyckiej wsi z XIX wieku.
- Cierpienie i chwała łużyckich przodków – trylogia historyczna, która obejmuje utwory: Upadek Braniboru, Zdrada margrabiego Gerona oraz Jacsław.
Wartością jego twórczości są także listy do najwybitniejszych przedstawicieli łużyckiej inteligencji.
Dzieła
- 1880 – Wesele łużyckie w Błotach
- 1881 – Zdrada margrabiego Gerona
- 1882 – Upadek Braniboru (wydane w 1956 r.)
- 1893 – Zbiór dolnołużyckich poezji
- 1929–1930 – Poezja (t. I-II)
Niektóre wiersze Kósyka oraz fragmenty jego twórczości zostały przetłumaczone na język polski.
