Oktawa – definicja i historia
Oktawa to strofa składająca się z ośmiu wersów jedenastozgłoskowych, z układem rymów abababcc. Część ababab opisuje sytuację dramatyczną, natomiast cc zazwyczaj stanowi sentencję. Oktawa jest rozwinięciem sekstyny i była popularna w literaturze renesansowej oraz barokowej.
Pochodzenie i wykorzystanie oktawy
Oktawa została wprowadzona do poezji włoskiej przez Giovanni Boccaccia, który wykorzystał ją w poemacie „Tezeida”. Występuje w dziełach takich autorów jak Matteo Boiardo, Ludovico Ariosto czy Torquato Tasso. W literaturze portugalskiej, znana jako oitava rima, była używana przez Gabriel Pereira de Castro, Vasco Mouzinho de Quevedo i innych.
W literaturze angielskiej oktawę stosowali George Gordon Byron, Percy Bysshe Shelley oraz John Keats. Amerykański poeta Richard Henry Wilde wykorzystał ją w poemacie „Hesperia”. W Polsce pierwszym poetą, który posłużył się oktawą, był Sebastian Grabowiecki, a jej popularność wzrosła dzięki Piotrowi Kochanowskiemu.
Oktawa w literaturze polskiej
W okresie baroku i oświecenia oktawą pisali Jan Andrzej Morsztyn, Ignacy Krasicki oraz Juliusz Słowacki. W XX wieku jej użycie stało się rzadsze, aczkolwiek Zofia Reutt-Witkowska i Lucjan Szenwald wciąż sięgali po tę formę.
Oktawa w literaturze międzynarodowej
- W literaturze rosyjskiej: Aleksander Puszkin w „Domku w Kołomnie”.
- W literaturze niemieckiej: Johann Wolfgang von Goethe i Rainer Maria Rilke.
- W literaturze czeskiej: Jaroslav Vrchlický w „Odpověď”.
- W literaturze słoweńskiej: France Prešeren w „Chrzcie nad Sawicą”.
- W literaturze szwedzkiej: Izajasz Tegner w „Sadze o Fritjofie”.
- W literaturze fińskiej: Eino Leino w „Pieśniach księcia Jana i Katarzyny Jagiellonki”.
Współczesne zastosowanie oktawy
Oktawa, choć rzadziej stosowana po 1918 roku, nadal pojawia się w pracach niektórych współczesnych poetów. Angielski poeta Algernon Charles Swinburne w swoim dramacie „Atalanta w Kalidonie” zaproponował zmodyfikowany układ rymów.
Podsumowanie
Oktawa to forma poetycka o długiej historii, która zyskała popularność w wielu tradycjach literackich. Jej charakterystyczny układ rymów oraz zastosowanie w różnych epokach i krajach świadczy o jej wszechstronności i znaczeniu w poezji.
