Prawo podmiotowe

Prawo podmiotowe to zespół przyznanych uprawnień w określonym stosunku cywilnoprawnym, które definiują sytuację prawną strony uprawnionej. Obejmuje m.in. prawo własności, wierzytelności oraz prawa do dóbr niematerialnych.

Nabycie i utrata prawa podmiotowego

Prawo podmiotowe może być nabywane na różne sposoby:

Nabycie pierwotne i pochodne
Nabycie pod tytułem szczególnym i ogólnym
Nabycie translatywne i konstytutywne

Wygasa natomiast w wyniku:

zdarzeń wskazanych w ustawie (np. śmierć pełnomocnika)
czynności prawnej uprawnionego (np. przeniesienie własności)
wywłaszczenia, nacjonalizacji
upływu czasu (np. użytkowanie niewykorzystywane przez 10 lat)
konfuzji praw (np. wierzyciel dziedziczy dług dłużnika)

Rodzaje praw podmiotowych

Bezwzględne (erga omnes) – skuteczne wobec wszystkich osób, obowiązek nieingerowania w sferę określoną prawem podmiotowym.
Względne – przysługują tylko wobec określonej osoby, często w relacjach zobowiązaniowych.
Akcesoryjne – uzależnione od innych praw, służące ich umocnieniu.
Samoistne – niezależne od innych praw.
Związane – mogą być tylko podmiotem innego prawa, niepodlegające obrotowi.
Wolne – mogą być przedmiotem obrotu.
Majątkowe – chronią interes ekonomiczny (np. wierzytelności).
Niemajątkowe – chronią inne interesy (np. dobra osobiste).
Zbywalne – mogą być przenoszone na inne podmioty.
Niezbywalne – nie mogą być przenoszone ani dziedziczone.
Tymczasowe – zabezpieczają przyszłe prawa (np. prawo do mieszkania spółdzielczego).
Aktualne – obecne w danym czasie.

Kontrowersje wokół prawa podmiotowego

Kwestie związane z pochodzeniem praw podmiotowych są przedmiotem dyskusji. W pozytywizmie prawniczym, prawa te są przyznawane przez ustawodawcę, natomiast w teorii praw naturalnych istnieją niezależnie od aktów normatywnych. Zwolennicy tej teorii postrzegają prawa jako naturalne, a normy prawne jako ich odzwierciedlenie.