Trzęsienie ziemi w Lizbonie
Trzęsienie ziemi, które miało miejsce 1 listopada 1755 roku o godzinie 9:40, zniszczyło niemal całkowicie Lizbonę oraz południowe wybrzeże Portugalii, aż do Algarve. Po trzęsieniu nastąpiło tsunami, którego fale mogły osiągać wysokość do 20 metrów. Katastrofa spowodowała od 10 do 40 tysięcy ofiar śmiertelnych w Lizbonie, co czyni ją jednym z najtragiczniejszych trzęsień ziemi w historii. Geolodzy szacują jego natężenie na 9 stopni w skali Richtera.
Trzęsienie
Epicentrum trzęsienia ziemi zlokalizowane było na dnie oceanu, od 150 do 500 km na południowy zachód od Lizbony, choć dokładna lokalizacja pozostaje niepewna. Ruchy tektoniczne trwały od 6 minut do 2,5 godziny, a ich skutkiem były rozstępy w ziemi oraz potężne fale tsunami, które zalały port i centrum miasta. Pożary szalały przez wiele dni w obszarach, które nie zostały dotknięte przez wodę.
Dzień następny
Rodzina królewska przeżyła katastrofę, przebywając w Belém. Król Józef I oraz markiz de Pombal, minister wojny, podjęli natychmiastowe działania w celu odbudowy miasta. Pombal wprowadził plany, które zakładały nowoczesne, szerokie ulice oraz budowę z myślą o ochronie antysejsmicznej. Nowe centrum Lizbony, znane jako Baixa Pombalina, jest pierwszym na świecie stworzonym z myślą o takiej ochronie.
Skutki społeczne
Trzęsienie wpłynęło nie tylko na infrastrukturę, ale także na życie społeczne i polityczne. Zniszczenie wielu obiektów sakralnych w dniu Wszystkich Świętych wzbudziło pytania o politykę Kościoła. Wzrosła również władza markiza de Pombal, co doprowadziło do napięć z arystokracją. Zdarzenia te miały swoje konsekwencje, w tym nieudane zamachy na króla.
Wpływ na filozofię Oświecenia
Trzęsienie ziemi stało się tematem rozważań myślicieli Oświecenia, w tym Woltera, który odnosił się do katastrofy w swoich pracach, podważając tradycyjne poglądy na temat boskiej opatrzności.
Narodziny sejsmologii
Markiz de Pombal przeprowadził ankiety dotyczące trzęsienia, co stanowi pierwszą znaną próbę opisu zjawisk sejsmologicznych. Dzięki tym badaniom zebrano cenne dane o przebiegu katastrofy, co przyczyniło się do rozwoju sejsmologii.
Podsumowanie
Trzęsienie ziemi w Lizbonie w 1755 roku miało dalekosiężne skutki, które wpłynęły na miasto, społeczeństwo oraz myśl filozoficzną epoki. Zniszczenia i reakcje na nie zmusiły do refleksji nad władzą, religią i naturą, a także przyczyniły się do rozwoju nowych dziedzin nauki.
