Pantokrator

Pantokrator

Pantokrator, znany jako Wszechwładca, to przedstawienie Jezusa Chrystusa jako władcy i sędziego Wszechświata w ikonografii chrześcijańskiej.

Historia powstania

Słowo Pantokrator występuje w Nowym Testamencie dziesięć razy, w tym w Drugim Liście do Koryntian i dziewięć razy w Apokalipsie św. Jana. Ikonograficzne przedstawienia Pantokratora zaczęły się rozwijać od IV do VI wieku, kiedy to sztuka chrześcijańska zaczęła wchłaniać elementy ikonografii późnoantycznej, zwłaszcza cesarskiej. Na początku przedstawiano całe sylwetki Chrystusa, a później pojawiły się wersje do pasa, zmieniające się jedynie w drobnych detalach.

Znaczenie ikony

Chrystus jako Pantokrator jest ukazywany stojący lub siedzący na tronie, z otwartym Pismem Świętym w lewej dłoni i uniesioną prawą, w geście błogosławieństwa. Ułożenie palców odnosi się do greckiego monogramu Chrystusa: IC XC, z dwoistością natury Chrystusa i symboliką Trójcy Świętej. Księga w lewej dłoni wskazuje na misję nauczania, często z cytatem z Ewangelii według św. Jana: „Nie sądźcie z zewnętrznych pozorów, lecz wydajcie wyrok sprawiedliwy”.

Miejsce w cerkwi

W tradycji cerkiewnej Pantokrator jest najczęściej umieszczany na sklepieniu centralnej kopuły cerkwi. Ta tradycja, sięgająca XI wieku, ma symboliczne znaczenie. W czasach dynastii macedońskiej nastąpił rozwój sztuki cerkiewnej, a świątynie zaczęto projektować jako „obraz kosmosu”, w którym Chrystus patrzy z góry na swój świat.

Ikony Pantokratora