Czartyzm
Czartyzm (ang. chartism) był masowym i radykalnym ruchem politycznym w Wielkiej Brytanii w latach 1836-1849, dążącym do demokratyzacji systemu wyborczego oraz poprawy sytuacji finansowej robotników.
Historia
Ruch czartystów rozpoczął się od Karty praw ludu (The People’s Charter) opracowanej w 1837 roku przez Londyńskie Stowarzyszenie Robotnicze, zainicjowane przez Williama Lovetta. Karta zawierała kluczowe postulaty:
- Roczne wybory na podstawie powszechnego prawa wyborczego dla mężczyzn powyżej 21. roku życia.
- Zniesienie cenzusu majątkowego dla kandydatów na posłów.
- Tajność głosowania.
- Przyznanie posłom diet.
- Podział kraju na 200 równych okręgów wyborczych.
Ruch dzielił się na zwolenników pokojowych działań, których liderem był Lovett, oraz na bardziej radykalnych działaczy, takich jak George Julian Harney i Feargus Edward O’Connor.
Petycje do parlamentu
W maju 1839 roku czartyści złożyli petycję z podpisami 1,2 mln osób, która została odrzucona przez parlament w lipcu. Mimo zapowiedzi zbrojnego wystąpienia, działania ograniczyły się do sporadycznych walk, a wielu działaczy trafiło do więzień lub na wygnanie. W 1842 roku przedstawiono kolejną petycję, tym razem z 3,3 mln podpisów, która również została odrzucona, co skutkowało strajkiem robotników, jednak brak jednolitego kierownictwa spowodował ich szybkie wygaszenie.
Osiągnięcia czartyzmu
Pomimo niepowodzeń w realizacji postulatów, czartyzm miał istotny wpływ na społeczeństwo i rząd. Do końca lat 40. XIX wieku doprowadził do szeregu reform społecznych, takich jak:
- Skrócenie dnia pracy w przemyśle do 10,5 godziny (1847).
- Zabronienie pracy kobietom i dzieciom do lat 10 w kopalniach.
- Skrócenie dnia pracy dla starszych dzieci.
- Łagodzenie przepisów dotyczących ubogich.
- Usunięcie ograniczeń handlowych i ceł zaporowych na zboże, co przyczyniło się do spadku cen żywności.
Bibliografia
- Bazylow L., Historia Powszechna 1789-1918, Warszawa 1986.
