Proces Brzeski
Proces Brzeski był politycznym postępowaniem sądowym przeciwko przywódcom Centrolewu, który odbył się w Warszawie od 26 października 1931 do 13 stycznia 1932 roku. Aresztowania miały miejsce na polecenie Józefa Piłsudskiego po rozwiązaniu Sejmu 30 sierpnia 1930 roku.
Okoliczności aresztowania
Aresztowania przeprowadzono w nocy z 9 na 10 września 1930 roku, w brutalny sposób, wśród posłów, którym wygasł immunitet. Oficjalne powody aresztowania obejmowały zarzuty kryminalne oraz polityczne, takie jak nawoływanie do buntu. Prasa opozycyjna, w tym „Robotnik”, relacjonowała te wydarzenia.
Pobyt w areszcie
Aresztowani osadzeni zostali w twierdzy brzeskiej pod ścisłym nadzorem, gdzie stosowano brutalne traktowanie. Nie mieli kontaktu z obrońcami ani rodzinami, a sprawę przekazano do Sądu Okręgowego w Warszawie.
Proces
Proces prowadził zespół sędziowski pod przewodnictwem Klemensa Hermanowskiego. Oskarżono ich o przygotowywanie zamachu na rząd w latach 1928-1930, jednak sąd uznał zarzuty za nieudowodnione. Wyrok ogłoszono 13 stycznia 1932 roku, skazując niektórych oskarżonych na grzywny oraz obciążając kosztami sądowymi.
Po procesie
Niektórzy skazani poddali się karze, inni uciekli na emigrację. Część z nich wróciła do Polski po 1939 roku, a w 1939 roku na mocy dekretu prezydenta RP objęto ich amnestią.
Rehabilitacja skazanych
Temat rehabilitacji skazanych był poruszany w Sejmie RP. W 2005 roku pojawiły się interpelacje w sprawie kasacji wyroków z procesu brzeskiego. W 2023 roku Sąd Najwyższy uchylił wyroki sprzed 91 lat, uniewinniając wszystkich oskarżonych. Sędzia Michał Laskowski podkreślił, że proces był przykładem instrumentalnego wykorzystania prawa do prześladowania przeciwników politycznych.
Podsumowanie
Proces Brzeski stanowił kluczowy moment w historii II Rzeczypospolitej, ilustrując napięcia między władzą a opozycją oraz problemy z wymiarem sprawiedliwości w kontekście politycznym. Rehabilitacja skazanych w 2023 roku jest ważnym krokiem w kierunku przywrócenia sprawiedliwości.
Bibliografia
- „Gazeta Polska”
- „Hasło Łódzkie”
- „Robotnik”
- „Rozwój”
- M. Leczyk, „Sprawa Brzeska. Dokumenty i materiały”, Warszawa 1987
