Wstrząs – Definicja i Przebieg
Wstrząs (łac. commotus, ang. shock) to nagły stan kliniczny zagrażający życiu, charakteryzujący się niedoborem tlenu i substancji odżywczych w komórkach, co prowadzi do niewydolności wielu narządów. Może prowadzić do utraty przytomności, niewydolności wielonarządowej, a w skrajnych przypadkach – do zgonu.
Rodzaje wstrząsu
- Hipowolemiczny: Zmniejszenie objętości krwi, najczęściej na skutek krwotoku lub oparzeń.
- Kardiogenny: Niewydolność mięśnia sercowego, np. po zawale.
- Septyczny: Uszkodzenia narządów spowodowane reakcją zapalną i zaburzeniami metabolicznymi.
- Anafilaktyczny: Szybka reakcja alergiczna prowadząca do rozszerzenia naczyń.
- Neurogenny: Przerwanie stymulacji z ośrodkowego układu nerwowego, co prowadzi do rozszerzenia naczyń.
Etapy wstrząsu
Wstrząs można podzielić na cztery etapy, każdy z innym stopniem zaawansowania:
- Wyrównanie: Utrata do 25% objętości krwi, organizm uruchamia mechanizmy kompensacyjne.
- Centralizacja: Przesunięcie krążenia do narządów krytycznych, co prowadzi do bladości i oziębienia.
- Zmiany metaboliczne: Krytyczny niedobór tlenu, prowadzący do kwasicy metabolicznej.
- Faza nieodwracalna: Krytyczne obniżenie ciśnienia tętniczego i inne poważne komplikacje.
Objawy ogólne
Bez względu na rodzaj wstrząsu, można zauważyć wspólne objawy:
- Tachykardia (wyjątek: wstrząs neurogenny – bradykardia)
- Skurczowe ciśnienie tętnicze < 90 mmHg
- Wydłużony czas włośniczkowy > 2 s
- Tachypnoe (przyspieszony i spłycony oddech)
- Skąpomocz
- Splątanie i lęk
Postępowanie ogólne
Postępowanie lecznicze w przypadku wstrząsu obejmuje:
- Zapewnienie prawidłowej wentylacji.
- Podawanie tlenu.
- Ochrona przed utratą ciepła.
- Podawanie płynów (koloidy i krystaloidy).
- Regulacja układu krążenia w razie nieskutecznej płynoterapii (np. noradrenalina, dopamina, dobutamina).
Różnicowanie rodzajów wstrząsu
Objawy i postępowanie lecznicze są uzależnione od konkretnego rodzaju wstrząsu. Każdy przypadek wymaga indywidualnego podejścia.
Klasyfikacja ICD10
Wstrząs jest klasyfikowany zgodnie z Międzynarodową Klasyfikacją Chorób (ICD10) i wymaga właściwego rozpoznania oraz leczenia.
