Marsjasz w mitologii greckiej
Marsjasz, satyr frygijski, jest postacią z mitologii greckiej znaną z mistrzowskiej gry na aulosie oraz rywalizacji z Apollinem, która zakończyła się jego tragiczną śmiercią. Uznawany za syna boga rzeki Ojagros i frygijskiej bogini płodności Kybele, Marsjasz był częścią orszaku Dionizosa lub Kybele.
Odkrywszy porzucony aulos, Marsjasz stał się jego znakomitym wykonawcą, twierdząc, że gra lepiej niż Apollo na lirze. Po wyzwaniu, sędziowie, pasterze na górze Nysa, przyznali zwycięstwo bogu. Marsjasz, za swoją arogancję, został ukarany: powieszony na drzewie i obdarty ze skóry przez Apollina. W późniejszym czasie bóg, żałując swojego czynu, przemienił Marsjasza w rzekę, która nosi jego imię.
Marsjasz w sztuce
Postać Marsjasza była popularna w sztuce, szczególnie w okresie hellenistycznym. Najsłynniejsze przedstawienie to brązowa grupa Myrona „Atena i Marsjasz” z V wieku p.n.e., która znajduje się w Muzeum Narodowym w Warszawie. Tematyka związana z Marsjaszem była często podejmowana w malarstwie od czasów renesansu przez takich artystów jak Rafael, Tycjan czy Tintoretto, oraz przez wielu malarzy barokowych, w tym Rubensa i Guercino.
W nowożytnej rzeźbie Marsjasz był przedstawiany przez artystów takich jak Andrea Briosco czy Auguste Rodin. W Polsce wyróżniają się prace A. Le Bruna oraz obraz Jana Reisnera, który znajduje się w pałacu w Wilanowie.
W literaturze antycznej Marsjasz zainspirował epigram Alkajosa z Messany, a współcześnie temat ten podejmuje Zbigniew Herbert w utworze „Apollo i Marsjasz”.
Uwagi
Postać Marsjasza służy jako symbol artystycznej ambicji oraz tragicznych konsekwencji pychy w sztuce i literaturze.
