„`html
Układ w Dayton
Układ pokojowy w Dayton został wynegocjowany w listopadzie 1995 roku w Stanach Zjednoczonych, kończąc wojnę w Bośni i Hercegowinie. Formalne podpisanie nastąpiło 14 grudnia 1995 roku w Paryżu.
Negocjacje
Rokowania miały miejsce w bazie amerykańskich sił powietrznych Wright-Patterson od 1 do 21 listopada. Uczestnikami byli: Slobodan Milošević (Serbia), Franjo Tuđman (Chorwacja), Alija Izetbegović (Bośnia) oraz amerykańscy negocjatorzy Richard Holbrooke i generał Wesley Clark. Po raz pierwszy zastosowano trójwymiarową fotografię satelitarną do określenia granic w dokumencie międzynarodowym.
Postanowienia
Układ zobowiązywał strony konfliktu do zakończenia działań wojennych oraz wycofania sił zbrojnych poza strefę zdemilitaryzowaną, nadzorowaną od stycznia 1996 roku przez NATO, a następnie przekształconą w siły stabilizacyjne SFOR. Ustrój polityczno-administracyjny Bośni i Hercegowiny został określony jako podział na Republikę Serbską (49% terytorium) i Federację Bośni i Hercegowiny (51% terytorium), z autonomicznym dystryktem Brčko.
- Obie części mają własne parlamenty i rządy.
- Rząd centralny zajmuje się jedynie nielicznymi kompetencjami.
- Układ reguluje także powrót uchodźców oraz gwarancje dla mniejszości narodowych.
Wyzwania związane z układem z Dayton są złożone. Choć zakończył on najkrwawszy konflikt w Europie po II wojnie światowej, jego postanowienia utrwalają podziały, co utrudnia efektywne rządzenie i integrację Bośni i Hercegowiny z Unią Europejską.
Dyskusje wokół układu z Dayton
W ostatnich latach nasiliły się głosy wzywające do rewizji postanowień układu. Lider bośniackich Serbów, Milorad Dodik, postuluje przekształcenie kraju w luźną konfederację. Parlament Republiki Serbskiej przyjął uchwały o utworzeniu odrębnego wojska i wyłączeniu spod jurysdykcji administracji centralnej. Wzrost autonomii domaga się także część społeczności chorwackiej, co znajduje wsparcie w rządzie Chorwacji.
Różnice w ocenie polityki historycznej oraz reakcje na rosyjską inwazję na Ukrainę dodatkowo zaostrzają sytuację. Politycy bośniaccy i chorwaccy potępili agresję, podczas gdy liderzy Republiki Serbskiej sprzeciwiają się zachodnim sankcjom, co może zagrażać stabilności Bośni i Hercegowiny.
Linki zewnętrzne
„`
