Jan z Książąt Litewskich
Jan (Janusz) z Książąt Litewskich, Jan Ochstat, Jan de Thelnicz (ur. 8 stycznia 1499, zm. 18 lutego 1538) był biskupem wileńskim i poznańskim, prepozytem kapituły katedralnej w Poznaniu oraz płockiej. Był nieślubnym synem Zygmunta Starego i Katarzyny Ochstat, a także sekretarzem króla Zygmunta I Starego.
Młodość i edukacja
Jan wychowywał się w Krakowie, gdzie jego ojciec zapewnił mu opiekę i edukację. Został mianowany kanonikiem krakowskim w wieku 11 lat, a następnie studiował prawo na Uniwersytecie w Bolonii. W 1519 roku papież Leon X zatwierdził jego biskupstwo wileńskie, mimo braku święceń kapłańskich.
Biskup wileński
Jan miał trudne początki jako biskup, z niechęcią ze strony litewskiej magnaterii, która obawiała się jego bliskości z królem. Jego matka, Katarzyna Kościelecka, przyczyniła się do napięć w diecezji, co skłoniło nuncjusza papieskiego do interwencji. Mimo trudności Jan aktywnie pracował na rzecz umocnienia pozycji Jagiellonów na Litwie, angażując się w politykę i wspierając swojego przyrodniego brata, Zygmunta Augusta.
Rola polityczna
Jan stał się faktycznym przedstawicielem królewskim na Litwie, blisko współpracując z królową Boną. Zdobył znaczne majątki i tytuły, w tym wojewody szawelskiego. Uczestniczył w ważnych zjazdach i negocjacjach politycznych, jednak jego działania budziły opór wśród litewskich panów.
Gospodarowanie diecezją
Jako biskup Jan był aktywnym administratorem, dbając o rozwój diecezji. Rozbudowywał sieć parafii, zainicjował przebudowę katedry wileńskiej oraz zwołał synod diecezjalny. Jego działania miały pozytywny wpływ na życie religijne i gospodarcze regionu.
Biskup poznański i śmierć
W 1536 roku Jan zrezygnował z biskupstwa wileńskiego i objął diecezję poznańską. Jego kadencja nie trwała długo, ponieważ zmarł w 1538 roku. Został pochowany w katedrze wileńskiej, w kaplicy, którą ufundował.
Rodzina i dziedzictwo
Jan był jednym z trzech dzieci Zygmunta Starego i Katarzyny Telniczanki. Po jego śmierci, część majątku zapisał katedrze wileńskiej oraz przyrodniemu bratu Zygmuntowi Augustowi. Jego życie i działania były przedmiotem zainteresowania współczesnych, a jego związki rodzinne z królewskim rodem budziły kontrowersje.
