Tadeusz Gawin
Tadeusz Gawin (ur. 3 lipca 1951 w Łosośnie koło Grodna) jest polskim publicystą i działaczem, który odegrał kluczową rolę w polskim ruchu na Białorusi. Był współzałożycielem oraz pierwszym przewodniczącym Związku Polaków na Białorusi w latach 1990-2000, a obecnie pełni funkcję prezesa honorowego ZPB oraz działa w opozycji demokratycznej na Białorusi.
Życiorys
Gawin ukończył Wyższą Szkołę Oficerską Wojsk Łączności w Orle w 1972 roku oraz Wojskową Akademię Łączności w Leningradzie w 1982 roku. W 2008 uzyskał stopień doktora nauk humanistycznych na Uniwersytecie Opolskim, ze szczególnym uwzględnieniem historii Związku Polaków na Białorusi.
W latach 1969-1991 służył w radzieckich Wojskach Ochrony Pogranicza, a od 1987 do 1991 był szefem łączności w Grodnie, kończąc służbę w stopniu podpułkownika. Od 1988 do 1990 roku pełnił funkcję prezesa Polskiego Kulturalno-Oświatowego Stowarzyszenia im. Adama Mickiewicza.
Gawin był aktywnie zaangażowany w obronę praw Polaków na Białorusi, organizując protesty przeciwko likwidacji klas z językiem polskim w białoruskich szkołach oraz innym naruszeniom zasad demokracji, co doprowadziło do jego aresztowania i karania grzywnami. W 1995 roku brał udział w wyborach do Rady Najwyższej Białorusi, gdzie zdobył największą liczbę głosów, ale ostatecznie wycofał się z rywalizacji.
Wybrane publikacje
- Ojcowizna: (pamiętniki – 1987–1993): odrodzenie polskości na Białorusi, Grodno–Lublin 1993
- Zwycięstwa i porażki. Odrodzenie polskości na Białorusi w latach 1987-2000, Białystok 2003
- Polska mniejszość narodowa na Białorusi 1988–2009. Ocena minionego dwudziestolecia, Białystok 2009 (red. wsp. ze Zdzisławem J. Winnickim)
- Polska mniejszość narodowa na Białorusi. Związek Polaków na Białorusi w 20-lecie działalności, Białystok 2010 (red. wsp. ze Zdzisławem J. Winnickim)
- Polskie odrodzenie na Białorusi 1988–2005, Białystok 2010
Podsumowanie
Tadeusz Gawin jest znaczącą postacią w historii Polaków na Białorusi, jako działacz na rzecz ich praw i kultury. Jego prace dokumentują procesy odrodzenia polskości oraz walki o prawa mniejszości narodowej w trudnych warunkach politycznych.
