Skarga pauliańska

Skarga pauliańska

Skarga pauliańska, znana także jako roszczenia pauliańskie (łac. actio Pauliana), to rodzaj powództwa, które ma na celu uznanie określonej czynności prawnej za bezskuteczną względem wierzyciela, którego sytuacja finansowa pogorszyła się w wyniku tej czynności. Pochodzi ona z prawa rzymskiego i w polskim systemie prawnym jest uregulowana w art. 527–534 Kodeksu cywilnego (k.c.).

Charakter skargi (art. 527–534 k.c.)

Podstawowe zasady dotyczące skargi pauliańskiej określają, że wierzyciel może żądać uznania czynności prawnej dłużnika za bezskuteczną, jeśli spełnione są trzy warunki:

• Pokrzywdzenie wierzycieli przez dłużnika, który zyskał korzyść majątkową.
• Działanie dłużnika ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli.
• Osoba trzecia miała wiedzę o tym lub mogła się dowiedzieć o pokrzywdzeniu wierzycieli.

Skarga dotyczy tylko już dokonanych czynności prawnych, a nie tych, które mają być dopiero wykonane.

Przesłanki dopuszczalności powództwa

Aby skarga pauliańska mogła być skutecznie wniesiona, muszą być spełnione następujące przesłanki:

• Roszczenie wierzyciela jest zaskarżalne przed sądem.
• Niewypłacalność dłużnika powstała na skutek konkretnej czynności prawnej.
• Dłużnik działał świadomie, pokrzywdzając wierzycieli.
• Osoba trzecia wiedziała lub mogła się dowiedzieć o tym.

Domniemania prawne

Istnieją domniemania prawne, które ułatwiają dowodzenie świadomości pokrzywdzenia wierzycieli, zwłaszcza w relacjach bliskich lub pomiędzy przedsiębiorcami.

Pozycja procesowa stron

Ciężar dowodu w sprawach dotyczących skargi pauliańskiej spoczywa na wierzycielu, który musi udowodnić spełnienie przesłanek uzasadniających uznanie czynności za bezskuteczną.

Skutki orzeczenia

Uznanie czynności za bezskuteczną umożliwia wierzycielowi egzekucję z majątku osoby trzeciej, która uzyskała korzyść majątkową w wyniku zaskarżonej czynności. Bezskuteczność czynności dotyczy tylko wierzyciela, który ją zaskarżył, co oznacza jej względny charakter.

Instytucja skargi pauliańskiej a ius ad rem (art. 59 k.c.)

Podobną instytucją do skargi pauliańskiej jest prawo do rzeczy (ius ad rem), które dotyczy umów i ma jednoroczny termin na wniesienie powództwa. Skarga pauliańska odnosi się do szerszego zakresu czynności prawnych i przewiduje pięcioletni termin na dochodzenie roszczeń. W przypadku ius ad rem bezskuteczność dotyczy wszystkich stron umowy, podczas gdy w przypadku skargi pauliańskiej tylko osoby, która uzyskała korzyść majątkową.