Elitaryzm: Definicja i Koncepcje
Elitaryzm, znany również jako elityzm, to pogląd zakładający, że niektóre jednostki lub grupy są bardziej wartościowe od innych, co uprawnia je do zajmowania uprzywilejowanej pozycji w społeczeństwie. Jest to stanowisko przeciwstawne egalitaryzmowi i pluralizmowi, często krytyczne wobec demokratycznych koncepcji.
Typy Elitaryzmu
- Elitaryzm oparty na cechach arbitralnych: To podejście uznaje, że cechy takie jak rasa, religia, klasa społeczna, atrakcyjność fizyczna czy płeć determinują wartość jednostki. Przykłady to:
- Rasizm
- Seksizm
- Elitaryzm oparty na rozwoju osobistym: Zakłada, że każdy ma potencjał do rozwoju. Osoby, które podejmują wysiłek w tej dziedzinie, są uznawane za lepsze. Wyróżnia się dwa podtypy:
- Elitaryzm intelektualny – kładzie nacisk na rozwój cnót moralnych i wiedzy.
- Elitaryzm indywidualistyczny – koncentruje się na tworzeniu własnych wzorców postępowania, niezależnych od społeczeństwa.
Elitaryzm w Polityce
Elitaryzm jest obecny w wielu doktrynach politycznych, takich jak konserwatyzm, republikanizm czy faszyzm. Jest sprzeczny z egalitaryzmem i pluralizmem, które promują równość. Znane są także antydemokratyczne podejścia, które dzielą społeczeństwo na elity i masy, jak w przypadku doktryny faszystowskiej, gdzie władza jest zcentralizowana wokół przywódcy i elit wojskowych.
Rola Elit w Demokracji
Niektórzy socjolodzy, jak Max Weber, wskazują, że w demokracji elity z różnych grup społecznych rywalizują o władzę. Umożliwia to różnorodność w strukturach władzy. Warto zauważyć, że antyelitaryzm jest częścią niektórych ruchów politycznych, zwłaszcza populistycznych, które postrzegają konflikt społeczny jako zmaganie między ludźmi a elitami.
Podsumowanie
Elitaryzm to złożony koncept, który przyjmuje różne formy, od opartego na arbitralnych cechach po uznający rozwój osobisty. Jego wpływ na politykę i społeczeństwo jest znaczący, a debata na temat roli elit w demokracji nadal trwa.
