Basy – Instrument Ludowy
Basy, znane również jako basetla lub basetnia, to polski ludowy instrument smyczkowy o niskiej skali, przypominający wiolonczelę, ale mniejszy od kontrabasu. Odpowiedzialny za rytmikę, często współpracuje z skrzypkiem. W ostatnich dekadach XX wieku instrument ten stopniowo ustępował miejsca harmonii i akordeonowi w składach kapel wiejskich.
Budowa
Basy różnią się pod względem wykonania (dłubane lub klejone) oraz liczby strun (zwykle 2 lub 3, czasami 4). Starsze modele nie miały podstrunnicy, co wpływało na sposób gry. Smyczki do basów pierwotnie były prostymi narzędziami, ale z czasem wyewoluowały w bardziej zaawansowane konstrukcje.
Tradycyjne struny wykonywano z jelit zwierzęcych lub drutów, natomiast obecnie używa się strun fabrycznych.
Typy basów
- Basy kaliskie: Dłubane, bez duszy, mają nóżkę imitującą jej funkcję. Produkują je m.in. Mateusz Raszewski.
- Basy klejone: Wykonane z giętych płyt, z wklejanymi bokami, często mają funkcję skarbonki podczas wesel.
- Basy podhalańskie: Kształt przypominający wiolonczelę, często z rzeźbionymi główkami. Struny mają tradycyjne nazwy, a płyta wierzchnia wykonana jest z drewna świerkowego lub jodłowego.
Sposób gry
Dźwięk z basów wydobywa się za pomocą smyczka, ale również techniką pizzicato. Basy pełnią rolę podstawy harmonicznej utworu, nadając rytm do tańca. W tradycyjnych zespołach weselnych, muzycy często korzystali z basów, co pozwalało na zmniejszenie kosztów wynajmu zespołu.
Dyskografia
- Koniec basów. Kraśnica, Opoczyńskie, Andrzej Bieńkowski, Muzyka Odnaleziona, 2008
- Melodie stamtąd, nagrania archiwalne pieśni i muzyki regionu kaliskiego, 2015-2017
- Muzyka Źródeł vol. 32 – Ród Karpieli, Polskie Radio, 2019
Linki zewnętrzne
- Basy znad Prosny, TVP Kultura
- Basy, Mateusz Raszewski – opis i fotografie
- Owijok nad Prosną: skrzypce i basy kaliskie
- Budowa basów radomskich
- Basy z polskich kolekcji muzealnych
