Fenologia
Fenologia to nauka zajmująca się badaniem związku między zmianami klimatycznymi a cyklicznymi zjawiskami w przyrodzie, takimi jak kiełkowanie, kwitnienie, owocowanie czy migracje ptaków. Można wyróżnić trzy główne obszary badań fenologicznych: fitofenologię (rośliny), zoofenologię (zwierzęta) oraz agrofenologię (rolnictwo). Zjawiska fenologiczne są przedstawiane na mapach za pomocą izofen, które łączą lokalizacje, gdzie występują jednocześnie określone zjawiska.
Historia fenologii
- Pierwsze zapiski fenologiczne pochodzą z Akademii Krakowskiej z lat 1480–1527.
- Karol Linneusz w XVIII wieku zapoczątkował nowoczesne obserwacje fenologiczne w Europie.
- W XIX wieku Adolphe Quételet ujednolicił metody badań i opisał około 300 gatunków roślin i zwierząt.
- W 1895 roku wprowadził podział na 7 fenologicznych pór roku.
- Od 2007 roku Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej prowadzi systematyczne obserwacje dziko rosnących roślin w Polsce.
Znaczenie fenologii
Fenologia jest istotnym narzędziem w rolnictwie, pomagającym w wyborze odpowiednich odmian roślin, ustalaniu terminów siewu i zbiorów oraz przewidywaniu pojawienia się szkodników.
Fenologiczne pory roku
W strefie klimatu umiarkowanego wyróżnia się 7 fenologicznych pór roku oraz ósmą, charakteryzującą się przerwą w zjawiskach fenologicznych:
- Przedwiośnie
- Pierwiośnie
- Wiosna
- Wczesne lato
- Lato
- Późne lato
- Wczesna jesień
- Jesień
- Późna jesień
- Zima
Projekty obserwacji fenologicznej
Od 2007 roku w Polsce prowadzone są obserwacje fenologiczne w 51 stacjach przez Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej, obejmujące 10 roślin. Inne projekty obejmują:
- „BEAGLE” – międzynarodowe obserwacje 6 gatunków drzew.
- „Spring Alive” – badania migracji 5 gatunków ptaków.
- „Pora na pory – obserwacje fenologiczne” – obserwacje 3 gatunków roślin.
