Aleksander Kostka-Napierski
Aleksander Kostka-Napierski (1617-1651) był oficerem wojsk koronnych, uczestnikiem wojny trzydziestoletniej oraz przywódcą powstania chłopskiego na Podhalu. Pochodził ze szlacheckiego rodu z Mazowsza, posiadał wszechstronne wykształcenie oraz znajomość języków obcych, w tym łaciny, niemieckiego i szwedzkiego.
Kariera wojskowa i działalność polityczna
Kostka-Napierski rozpoczął swoją karierę w rotach szlacheckich, a następnie służył w armii szwedzkiej jako kapitan. Po powrocie do Polski, w 1648 roku, działał jako agent króla Władysława IV, starając się uzyskać wsparcie dla Polski w wojnie z Turcją. Po śmierci króla, z upoważnienia nowego monarchy Jana II Kazimierza, zajął się werbowaniem wojsk.
Na początku 1651 roku zorganizował zaciąg wojsk na Podhalu i w Beskidzie Żywieckim, przy wsparciu Marcina Radockiego i Stanisława Łętowskiego. W czerwcu tego samego roku zdobył zamek w Czorsztynie i wydał uniwersały wzywające chłopów do powstania antyszlacheckiego, zapewniając ich o poparciu króla.
Powstanie i śmierć
Pomimo prób zwerbowania wojsk na Śląsku i oczekiwania wsparcia ze strony księcia Jerzego II Rakoczego, jego ruch powstańczy zakończył się niepowodzeniem. Po zdobyciu Czorsztyna przez wojska biskupa krakowskiego, Kostka-Napierski został pojmany. W czasie tortur przyznał się do bycia synem Władysława IV, a 18 lipca 1651 roku został stracony przez nabicie na pal. Jego ciało, podobnie jak ciało Stanisława Łętowskiego, zostało powieszone na szubienicy, a później pochowane w nieznanym miejscu.
Dziedzictwo kulturowe
Aleksander Kostka-Napierski jest postacią literacką, pojawiającą się w dziełach takich jak:
- Maryna z Hrubego – Kazimierz Przerwa-Tetmajer
- Kostka Napierski. Powieść z XVII wieku – Władysław Orkan
- Nad Czorsztynem się błyska. O Kostce Napierskim opowieść prawdziwa – Jalu Kurk
- Bunt Napierskiego – Jan Kasprowicz
- Napierski – Lucjan Siemieński
- Podhale w ogniu – reż. Jan Batory
Jest również patronem ulic w wielu polskich miastach, w tym Szczecinie, Łodzi, Katowicach, Dąbrowie Górniczej, Gdyni i Warszawie.
