Bartnictwo – Tradycyjna Forma Pszczelarstwa
Bartnictwo to historyczna forma pszczelarstwa leśnego, polegająca na hodowli pszczół, głównie leśnych (tzw. borówek), w specjalnie wydrążonych dziuplach drzew, zwanych barciami. Największy rozwój tej profesji w Polsce miał miejsce w XVI i XVII wieku, a jej schyłek przypada na XIX wiek. Bartnicy, znani również jako bartodzieje, zajmowali się zbieraniem miodu i mieli dziedziczne prawo do tego zawodu.
Charakterystyka Bartnictwa
W Polsce piastowskiej bartodzieje posiadali przywilej dostarczania miodu na dwór książęcy. Zrzeszali się w cechach, które regulowały zwyczaje i rozstrzygały spory. Barcie najczęściej lokowano w dębach i sosnach, a ich wydrążenie wymagało użycia drzew o średnicy co najmniej jednego metra. Sosny, które musiały mieć co najmniej 120 lat, były najczęściej wybierane do tego celu.
Wspięcie się do barci odbywało się przy pomocy powrozów lub drabin. Przed zbieraniem miodu pszczoły były podkurzane, co ułatwiało pracę bartnika. Barcie były bardziej wydajne niż tradycyjne ule, gdyż pszczoły leśne miały lepszy dostęp do pokarmu, co przekładało się na ich większą wydajność, nawet do dwudziestokrotności w porównaniu do uli.
Rośliny Miododajne
W okresie rozkwitu bartnictwa najważniejszymi roślinami miododajnymi były wrzosy i lipy. W późniejszych latach znaczenie zyskały rośliny uprawne, takie jak rzepak, łubin czy koniczyna.
Historia Bartnictwa
Przywileje dla bartników zostały uznane przez króla Kazimierza III Wielkiego w 1347 roku w statutach wiślickich. W XVIII wieku notowano około 20 tys. barci na Pomorzu Zachodnim, a w 1827 roku w Królestwie Kongresowym ich liczba wyniosła 70 tys. Bartnictwo w Puszczy Białowieskiej zostało zakazane w 1888 roku, a w 1936 roku zarejestrowano tam 68 drzew bartnych.
W XXI wieku w Polsce podjęto próby reaktywacji bartnictwa, w tym sprowadzono bartników z Baszkortostanu. W 2020 roku tradycja bartnictwa została wpisana na Reprezentatywną Listę Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego Ludzkości UNESCO, co stanowi ważne uznanie dla tej kultury.
