Województwo małopolskie, zdominowane przez metropolię krakowską, wyróżnia się złożonym układem osadniczym, w którym różnorodne funkcje miejskie zderzają się z wyzwaniami demograficznymi i niedoborem usług rynkowych. Ten region charakteryzuje się znaczną liczbą miast subregionalnych, odgrywających kluczową rolę w organizacji lokalnych struktur miejskich. Mimo intensywnej urbanizacji oraz możliwości rozwoju przemysłowego, zarówno zachodnia, jak i wschodnia część województwa napotyka ograniczenia, które utrudniają pełne wykorzystanie ich potencjału.
Wyzwania Polityki Rozwoju
„Panowie, skończyły się nam pieniądze. Musimy zacząć myśleć” – cytat, przypisywany Winstonowi Churchillowi i Ernestowi Rutherfordowi, może wkrótce stać się bardzo istotny w kontekście polityki rozwoju Polski. Ten apel nie odnosi się tylko do możliwego niedoboru funduszy zewnętrznych, ale przede wszystkim do nadchodzących wyzwań rozwojowych, z których najważniejszym jest kryzys demograficzny.
Konieczność przemyślenia polityki rozwoju jest coraz bardziej oczywista. Ubytek mieszkańców, starzejące się społeczeństwo i kurczące się miasta sygnalizują, że nie możemy sobie pozwolić na chaotyczne zagospodarowywanie terenów podmiejskich. Utrzymanie dostępności usług publicznych oraz pozyskiwania inwestorów staje się coraz trudniejsze. Czas na bardziej racjonalną i strategiczną politykę rozwoju regionalnego.
Potrzebna Debata
Termin aktualizacji krajowych dokumentów rozwoju w średnim okresie, szczególnie w kontekście strategii regionalnej, to idealny moment na podjęcie poważnej debaty o realnych celach i wsparciu, jakie jest potrzebne na poziomie krajowym i regionalnym. Jakie inicjatywy należy wdrożyć, by przeciwdziałać depopulacji oraz koncentracji zasobów rozwojowych?
Z pomocą przychodzi klasyfikacja miast stworzona przez Obserwatorium Polityki Miejskiej i Regionalnej IRMiR, która może posłużyć jako punkt wyjścia do dyskusji na temat odpowiednich działań, ukierunkowanych na zaspokajanie specyficznych potrzeb lokalnych. Ważna jest współpraca z miastami, ich włodarzami, urzędnikami oraz organizacjami pozarządowymi zaangażowanymi w planowanie rozwoju lokalnego.
Hierarchia Miejska w Małopolsce
Centra miejskie w Małopolsce są zorganizowane wokół metropolii krakowskiej, która zajmuje drugą pozycję w krajowej hierarchii osadniczej i charakteryzuje się wysoką nadwyżką usług rynkowych w stosunku do liczby mieszkańców. Chociaż województwo nie dysponuje miastami o statusie aglomeracji regionalnej, to znajduje się w nim pięć miast subregionalnych, co czyni Małopolskę jednym z wiodących regionów w Polsce pod tym względem. Tarnów i Nowy Sącz, pełnią kluczową funkcję dla okolicznych mniejszych miast, podczas gdy w południowej części województwa subregionalną rolę pełnią Nowy Targ i Zakopane, znane z bardzo rozwiniętej funkcji turystycznej.
W zachodniej części województwa Oświęcim jest głównym ośrodkiem, lecz jego peryferyjna lokalizacja wsród pobliskich miast ogranicza jego znaczenie. Obecność wyspecjalizowanych miast przemysłowych, takich jak Libiąż czy Brzeszcze, pokazuje trudności, z jakimi się borykają, zwłaszcza w zakresie niedoboru usług rynkowych. To samo dotyczy mniejszych miast we wschodnim podregionie tarnowskim.
Obszar Metropolitalny Krakowa
Obszar metropolitalny Krakowa, dzięki ruchom migracyjnym, doświadcza korzystnych zmian demograficznych. W latach 2011–2020 populacja wzrosła o ponad 9%, co zapewniło mu czwarte miejsce wśród polskich metropolii. Wzrost ten dotyczy zarówno Krakowa, jak i sąsiadujących gmin, przy czym w podmiejskich strefach wzrost ten jest znacznie większy niż w samym Krakowie.
Jednak ten demograficzny sukces okupiony jest kosztem miast subregionalnych, które borykają się z problemem depopulacji. Od 2011 do 2020 roku liczba mieszkańców Oświęcimia, Zakopanego i Tarnowa zmniejszyła się o 8%, natomiast Nowy Sącz i Nowy Targ straciły 2-3% ludności. Sytuacja w miastach lokalnych jest zróżnicowana – niektóre z nich notują stabilność, inne cierpią na znaczną depopulację.
Zaproszenie na Seminarium
Seminarium pt. „Hierarchia funkcjonalna miast w województwie małopolskim jako punkt wyjścia do kształtowania polityk regionalnych i miejskich” odbędzie się 20 grudnia 2024 r. o godz. 11:00 w sali plenarnej Urzędu Marszałkowskiego Województwa Małopolskiego w Krakowie. W razie pytań prosimy o kontakt: [email protected].
Rejestracja na seminarium możliwa jest poprzez formularz dostępny pod adresem: https://forms.gle/px7kkCmVhASuBs5WA. To doskonała okazja do wzięcia udziału w dyskusji o przyszłości miast w województwie małopolskim, gdzie emocje, złość, a także żart mogą się przeplatać w złożonym dialogu o rozwoju lokalnym.
