Poemat heroikomiczny
Poemat heroikomiczny to forma literacka, która łączy podniosły styl z błahą tematyką, co prowadzi do efektu komicznego. Chociaż nawiązuje do eposu bohaterskiego, nie ma na celu jego ośmieszania, lecz wykorzystuje jego formę do podkreślenia istotnych problemów.
Nazwa gatunku, po raz pierwszy użyta w 1622 roku przez Alessandra Tassoniego, wywodzi się z włoskiego terminu poema eroicomico. Z Włoch trafiła do innych języków, w tym francuskiego.
Dzieje gatunku
Poemat heroikomiczny powstał w starożytnej Grecji, gdzie za jego pierwowzór uznaje się Batrachomyomachię, datowaną na około V w. p.n.e. Utwór ten parodiował Iliadę, przedstawiając walki zwierząt w stylu epickim, co prowadziło do ośmieszania postaci bogów. Przypisywano go Homerowi, co było błędne. W starożytności powstały także inne dzieła tego typu, takie jak Margites i Psaromachia.
W XVI wieku tradycja ożyła dzięki Teofilowi Folengi i jego utworowi Moscheae Facetus liber, a gatunek rozkwitł w XVII i XVIII wieku, zwłaszcza dzięki poematowi Tassoniego Wiadro porwane. Opowieść ta, osadzona w kontekście wojny między Modeńczykami a Bolończykami, pełna była satyrycznych portretów społeczeństwa oraz odniesień do aktualnych problemów społecznych.
Innowacyjne podejście Tassoniego wpłynęło na wielu twórców, takich jak Paul Scarron, Nicolas Boileau czy Voltaire. W literaturze angielskiej wyróżnia się dwa typy poematu heroikomicznego: hudibrastic, zasługujący na uwagę dzięki utworowi Samuela Butlera Hudibras, oraz inspirowany dziełem Aleksandra Pope’a Pukiel włosów ucięty.
W Polsce poemat heroikomiczny był tworzony przez takich autorów jak Paweł Zaborowski (Batrachomyomachia, 1588), Ignacy Krasicki (Myszeida, Monachomachia, Antymonachomachia) oraz Tomasz Kajetan Węgierski (Organy, 1775-1777).
Żywotność gatunku zakończyła się wraz z upadkiem eposu, a poematy heroikomiczne często przyjmowały formę wersyfikacyjną podobną do parodiowanych eposów, na przykład oktawą.
Podsumowanie
Poemat heroikomiczny łączy wyrafinowany styl z prozaiczną treścią, tworząc komiczny efekt. Jego historia sięga starożytności, a w późniejszych wiekach rozwinął się w wielu kulturach, w tym w Polsce, gdzie pozostawił znaczący ślad w literaturze.
