Sąd Najwyższy Stanów Zjednoczonych
Sąd Najwyższy Stanów Zjednoczonych (ang. Supreme Court of the United States) jest najwyższą instancją sądowniczą w USA, odpowiedzialną za interpretację prawa konstytucyjnego. Składa się z dziewięciu sędziów, mianowanych przez Prezydenta i zatwierdzonych przez Senat. Prezes Sądu Najwyższego przewodniczy posiedzeniom oraz reprezentuje Sąd na zewnątrz.
Historia
Sąd został ustanowiony na podstawie art. 3 § 1. Konstytucji Stanów Zjednoczonych w 1789 roku. Pierwszym przewodniczącym był John Jay. Pierwszą ważną sprawą rozpatrzoną przez Sąd była Chisholm v. Georgia, w której Sąd odmówił rozpatrzenia sprawy dotyczącej odszkodowania za skonfiskowany majątek.
Przełomowe decyzje
Przełomowe orzeczenia Sądu Najwyższego zmieniają interpretację prawa i ustanawiają nowe doktryny. Oto niektóre z nich:
-
Marbury v. Madison (1803)
Ustanowienie prawa do kontroli konstytucyjności aktów prawnych. Decyzja podjęta większością 4–0.
-
McCulloch v. Maryland (1819)
Uznanie prawa rządu federalnego do zakupu banku centralnego oraz nadrzędności prawa federalnego nad stanowym. Decyzja 6–0.
-
Gibbons v. Ogden (1824)
Zakaz ingerencji władz stanowych w regulację handlu między stanami.
-
Dred Scott v. Sandford (1857)
Decyzja uznająca, że niewolnicy nie są obywatelami; przyczyniła się do wojny secesyjnej. Orzeczenie 7–2.
-
Miranda v. Arizona (1966)
Wprowadzenie obowiązku informowania oskarżonych o ich prawach. Decyzja uznana za kluczową dla praw obywatelskich.
-
Roe v. Wade (1973)
Prawa kobiet do wyboru w sprawie aborcji, decyzja mająca wpływ na politykę aborcyjną w USA.
Obecni sędziowie
- John Roberts – Prezes (mianowany w 2005)
- Clarence Thomas (1991)
- Samuel Alito (2006)
- Sonia Sotomayor (2009)
- Elena Kagan (2010)
- Neil Gorsuch (2017)
- Brett Kavanaugh (2018)
- Amy Coney Barrett (2020)
- Ketanji Brown Jackson (2022)
Sąd Najwyższy odgrywa kluczową rolę w kształtowaniu prawa i polityki w Stanach Zjednoczonych, podejmując decyzje mające daleko idące konsekwencje dla społeczeństwa.
