Awangarda Krakowska
Awangarda Krakowska to grupa literacka działająca w latach 1922−1927, związana z krakowskim czasopismem „Zwrotnica”. Na czoło ruchu wysunął się Tadeusz Peiper, który w 1922 roku ogłosił manifest „Miasto. Masa. Maszyna”, definiujący nową poezję. Grupa ta była jedynym polskim ruchem artystycznym, który szczegółowo opracował program poetycki, kierując się hasłem: „Minimum słów, maksimum treści”. Etymologia terminu „awangarda” sugeruje bojowość i zmienność, co odnajdujemy w ich dążeniu do tworzenia nowych form artystycznych.
Przedstawiciele
- Jan Brzękowski
- Jalu Kurek
- Tadeusz Peiper
- Julian Przyboś
- Adam Ważyk
Główne założenia programu poetyckiego
- Kult 3 × M („Miasto, Masa, Maszyna”) – ukierunkowanie na współczesną cywilizację
- Artysta jako architekt-budowniczy zdań
- Ekwiwalentyzacja uczuć – wyrażanie uczuć poprzez obrazy
- Metafora jako kluczowy środek wyrazu
- Zbliżenie rytmu poezji do rytmu prozy
- Ekonomiczność języka poetyckiego
- Skupienie na teraźniejszości i nowości
- Emocjonalna powściągliwość i intelektualna dyscyplina
- Precyzyjna budowa wiersza
Charakterystyka poezji awangardowej
- Antyromantyzm: Poezja nie jest dziełem natchnienia, lecz wynikiem intelektualnego wysiłku.
- Prezentyzm: Tematyka teraźniejszości, z naciskiem na miasto i technikę.
- Antysentymentalizm: Emocjonalna powściągliwość, unikanie lirycznego ekshibicjonizmu.
- Poezja: Nowa forma poezji oparta na metaforze i składni.
- Konstruktivizm: Poezja jako przemyślana budowla, opanowująca chaos.
- Kultura: Praca twórcza jako organizacja natury przez kulturę.
- Forma: Nośnik idei społecznych, zorganizowane społeczeństwo jako idealny model.
- Sztuka: Odpowiedź na wrażliwość współczesnego człowieka, zgodna z rygorem i ekonomią.
Awangarda Krakowska, poprzez swoje innowacyjne podejście, wniosła znaczący wkład w polską literaturę, kwestionując tradycyjne formy i wprowadzając nowe idee. Grupa ta miała za zadanie nie tylko tworzenie, ale i przekształcanie poezji oraz myślenia o sztuce w kontekście szybko zmieniającej się rzeczywistości.
