Papirus – materiał pisarski
Papirus to materiał pisarski uzyskiwany z trzciny papirusowej (Cyperus papyrus), rosnącej w bagnistych rejonach strefy podzwrotnikowej. Roślina ta, niegdyś powszechnie występująca w delcie Nilu, osiąga długość do 3 metrów.
Historia papirusu
Papirus był znany w starożytnym Egipcie od III tysiąclecia p.n.e. Jego użycie jako materiału pisarskiego jest tak stare jak pismo hieroglificzne. Najstarsze znane zbiory pochodzą z około 2600 p.n.e., w tym dziennik Merera odkryty w 2013 roku. Około VI wieku p.n.e. papirus trafił do Grecji, a następnie do Rzymu około III wieku p.n.e.
W epoce hellenistycznej produkcja papirusu skoncentrowała się w Aleksandrii, skąd był eksportowany do krajów śródziemnomorskich. Był podstawowym materiałem do tworzenia książek i dokumentów w postaci zwojów. Z biegiem czasu, szczególnie w późnej starożytności, był wypierany przez pergamin, bardziej dostosowany do nowej formy książki – kodeksu. Pomimo tego, produkcja papirusu w Egipcie trwała aż do X wieku, a w Europie do połowy XI wieku, gdzie wykorzystywano go w kancelariach papieskich. Obecnie papirus jest stosowany głównie do produkcji replik starożytnych dokumentów.
Produkcja papirusu
Informacje o papirusie jako roślinie zawdzięczamy Teofrastowi, natomiast produkcję i rodzaje papirusu opisał Pliniusz Starszy. Do wytworzenia materiału używano łodyg cibory papirusowej, które cięto na cienkie paski. Następnie układano je obok siebie, tworząc warstwy, które sklejana i suszono. Gotowe arkusze łączono w zwoje, które mogły mieć od 15 do 17 cm wysokości, a niektóre egzemplarze nawet trzykrotnie wyższe.
Tekst pisano atramentem przy użyciu pióra zwanego calamus, wyłącznie na jednej stronie. Zwoje przechowywano w cylindrycznych pojemnikach, a ich jakość zależała od szerokości arkuszy oraz jakości surowca. Cieńsze arkusze były bardziej cenione, a ich powierzchnia musiała być gładka dla lepszej czytelności.
Największe zbiory papirusów
- Wiedeń – Biblioteka Narodowa (zbiór arcyksięcia Rainera)
- Londyn – British Museum
- Oksford – Bodleian Library
- Berlin – Muzeum Egipskie
- Kair – Muzeum Egipskie
- Neapol – Biblioteka Narodowa
