Krzyż Harcerski
Krzyż harcerski jest odznaką harcerską występującą w większości organizacji harcerskich w Polsce, z wyjątkiem SHK Zawisza. Jest nadawany członkom organizacji podczas przyrzeczenia harcerskiego, a zuchy noszą znaczek zucha, natomiast harcerze noszą lilijkę przed przyrzeczeniem.
Historia Odznaki
W 1911 roku w czasopiśmie „Skaut” ogłoszono konkurs na polską odznakę skautową, w którym wzięło udział 84 projekty. Projekt ks. Kazimierza Lutosławskiego zajął 3. miejsce. W 1912 roku Naczelna Komenda Skautowa zdecydowała o dalszych pracach nad tym projektem, co doprowadziło do powstania krzyża wzorowanego na Orderze Virtuti Militari. Pierwsze odznaki wręczono we wrześniu 1913 roku.
W 1916 roku ustalono formalnie odznaki ZHP, w tym krzyż harcerski. Ostateczny kształt krzyża został ustalony w 1918 roku jako symbol polskiego harcerstwa.
Wygląd Odznaki
Krzyż harcerski ma kształt równoramiennego krzyża otoczonego wieńcem dębowo-laurowym, z lilijką w centrum i napisem „Czuwaj” na ramionach. Wykonany jest ze srebrnego metalu z nabitymi elementami oznaczającymi stopnie harcerskie. Wzory krzyża różnią się w zależności od wykonania, co prowadzi do powstania lokalnych wersji.
Symbolika Odznaki
- Krzyż – symbol walki ze słabościami.
- Trzy żołędzie – nawiązanie do trzech rozbiorów Polski.
Dewizą krzyża harcerskiego jest łacińska maksyma per aspera ad astra (przez trudy do gwiazd).
Spór o Prawa do Używania Znaku
W 1989 roku powstały alternatywne organizacje harcerskie, co doprowadziło do konfliktu o prawo do używania symboli harcerskich. Związek Harcerstwa Polskiego (ZHP) uzyskał w 2004 roku prawo ochronne na znak towarowy „Czuwaj”, co spotkało się z sprzeciwem Związku Harcerstwa Rzeczypospolitej.
Unieważnienie Rejestracji
W 2010 roku Urząd Patentowy RP unieważnił rejestrację znaku towarowego „Czuwaj”, stwierdzając, że ZHP naruszył zasady współżycia społecznego oraz że ochrona krzyża harcerskiego powinna być uzgodniona z całym środowiskiem harcerskim.
Rozstrzygnięcie Sądu
W 2011 roku Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie oddalił skargę ZHP, podkreślając, że rejestracja znaku narusza zasady dostępu do symboli harcerskich, co było sprzeczne z nowelizacją ustawy z 1990 roku.
Bibliografia
- Tomasz Sikorski, „Krzyż harcerski 1913-1989„, Harcerska Oficyna Wydawnicza, Kraków 1991.
- Marian Miszczuk, artykuły na temat krzyża harcerskiego w „Motywach” i „Na Przełaj”.
