przy ul. Wileńskiej w Warszawie na cześć Tymczasowego Rządu Jedności Narodowej po powrocie jego członków z Moskwy, 27 czerwca 1945]]
Tymczasowy Rząd Jedności Narodowej (TRJN) – rząd Rzeczypospolitej Polskiej powołany w Warszawie przez prezydenta Krajowej Rady Narodowej Bolesława Bieruta 28 czerwca 1945 na podstawie porozumienia zawartego na konferencji w Moskwie odbytej w dniach 17–21 czerwca pomiędzy członkami KRN i Rządu Tymczasowego RP a częścią polityków ludowych skupioną wokół byłego premiera na uchodźstwie Stanisława Mikołajczyka i działacza SL „Roch” Władysława Kiernika, a także częścią polityków PPS (jak Zygmunt Żuławski), jak również przedstawicieli środowisk intelektualnych z kraju (jak profesorowie Stanisław Kutrzeba i Adam Krzyżanowski oraz doktor Henryk Kołodziejski). Rząd zgodnie z ustaleniami jałtańskimi powstał na bazie Rządu Tymczasowego RP, prezesem Rady Ministrów (premierem) rządu pozostał Edward Osóbka-Morawski. Zgodnie z ustaleniami konferencji w Moskwie po powstaniu TRJN na stanowiska wiceprezydentów KRN powołani zostali Wincenty Witos i Stanisław Grabski.
, zgodnie z którymi akceptujący porozumienia jałtańskie politycy emigracyjni i niereprezentowani dotąd w Rządzie Tymczasowym i KRN politycy krajowi popierający Stanisława Mikołajczyka mieli otrzymać 25% tek ministerialnych, odpowiednią liczbę wiceministrów oraz reprezentację w KRN, administracji państwowej – centralnej i terenowej, dyplomacji i w samorządzie terytorialnym zaś tak zrekonstruowany rząd Polski miał zostać uznany przez mocarstwa zachodnie. Rozwiązanie to i przyjęte proporcje były analogiczne do wcześniejszego porozumienia Josip Broz Tito-Ivan Šubašić, tzn. kompromisu sił proradzieckich i prozachodnich poprzez powołanie wspólnego rządu koalicyjnego w proporcji 75%:25% zawartego pod patronatem mocarstw w marcu 1945 w Jugosławii.
15 czerwca 1945 Rząd RP w Londynie wydał oświadczenie, które głosiło m.in., że w obliczu tych tragicznych realiów tworzenie legalnego i niezależnego rządu jedności narodowej, opartego na woli ludzi swobodnie wyrażonej, praktycznie jest niemożliwe jak długo Republika Polska jest okupowana przez sowiecką armię i sowiecką policję polityczną (NKWD) oraz jak długo Polska jest odcięta od swych Zachodnich Sprzymierzeńców i całego cywilizowanego świata.
29 czerwca 1945 Tymczasowy Rząd Jedności Narodowej został uznany przez Szwecję i Francję, 5 lipca przez USA i Wielką Brytanię; uznawały go także inne państwa koalicji antyhitlerowskiej, m.in. Chiny, Włochy i Kanada, natomiast uznania odmówiły mu m.in. Watykan, Hiszpania, Irlandia, Portugalia, Kuba, Liban i Salwador. Ambasador w Wielkiej Brytanii Edward Raczyński protestował przeciwko uzurpacji TRJN, ciała służalczego narzuconego Polsce z zewnątrz, porównując jego umocowanie prawne do rządów niemieckich ustanowionych w niektórych państwach podbitych.
Po powołaniu TRJN płk Jan Rzepecki rozwiązał 6 sierpnia 1945 Delegaturę Sił Zbrojnych na Kraj.
TRJN 16 października 1945 podpisał Kartę Narodów Zjednoczonych, przez co Polska stała się członkiem założycielem ONZ.
Delegacja TRJN uczestniczyła w lipcu 1945 w konferencji poczdamskiej. Administracja TRJN na mocy postanowień konferencji poczdamskiej przejęła od radzieckich komendantur wojskowych administrację pozostałej części Ziem Zachodnich i Północnych, m.in. Szczecin.
16 sierpnia 1945 zawarł umowę z ZSRR, uznając nieco zmodyfikowaną linię Curzona za wschodnią granicę Polski, w oparciu o porozumienie o granicy zawarte pomiędzy PKWN i rządem ZSRR 27 lipca 1944.
TRJN ustąpił 6 lutego 1947, po sfałszowanych wyborach do Sejmu Ustawodawczego i powołaniu przezeń nowego rządu.
Partie tworzące rząd
Rząd powstał w oparciu o działaczy PPR i partii wobec niej satelickich (odrodzona PPS, SL i prokomunistyczna frakcja SD), a także części polityków wywodzącej się z PPS-WRN, z SP oraz związanych z SL „Roch” (wkrótce przekształconego w PSL).
Ministrowie należeli do następujących partii:
* PPR – 7 osób
* PPS – 6 osób
* SL – 3 osoby
* SL „Roch”/PSL – 3 osoby
* SD – 2 osoby
* Stronnictwo Pracy – początkowo było reprezentowane w TRJN na szczeblu podsekretarzy stanu-wiceministrów, następnie otrzymało stanowisko kierownika resortu.
Rada Ministrów Edwarda Osóbki-Morawskiego (1945–1947)
W dniu zaprzysiężenia 28 czerwca 1945
* Edward Osóbka-Morawski (PPS) – prezes Rady Ministrów
* Władysław Gomułka (PPR) – I wiceprezes Rady Ministrów
* Stanisław Mikołajczyk (SL „Roch”) – II wiceprezes Rady Ministrów, minister rolnictwa i reform rolnych
* Konstanty Dąbrowski (PPS) – minister skarbu
* Michał Kaczorowski (PPS) – minister odbudowy
* Władysław Kiernik (SL „Roch”) – minister administracji publicznej
* Władysław Kowalski (SL) – minister kultury i sztuki
* Franciszek Litwin (SL) – minister zdrowia
* Stefan Matuszewski (PPS) – minister informacji i propagandy
* Hilary Minc (PPR) – minister przemysłu
* Jan Rabanowski (SD) – minister komunikacji
* Stanisław Radkiewicz (PPR) – minister bezpieczeństwa publicznego
* Wincenty Rzymowski (SD) – minister spraw zagranicznych
* Jan Stańczyk (PPS) – minister pracy i opieki społecznej
* Jerzy Sztachelski (PPR) – minister aprowizacji i handlu
* Henryk Świątkowski (PPS) – minister sprawiedliwości
* Mieczysław Thugutt (SL „Roch”) – nominalnie minister poczt i telegrafów, kierownikiem ministerstwa był Tadeusz Kapeliński (SL)
* Stanisław Tkaczow (PPR) – minister lasów
* Czesław Wycech (SL „Roch”) – minister oświaty
* Michał Żymierski (PPR) – minister obrony narodowej
Zmiany w składzie Rady Ministrów
* 13 listopada 1945
** utworzenie Ministerstwa Ziem Odzyskanych – Władysław Gomułka (PPR) ministrem
* 8 stycznia 1946
** utworzenie Ministerstwa Żeglugi i Handlu Zagranicznego – Stefan Jędrychowski (PPR) ministrem
* 1 marca 1946
** odwołanie Mieczysława Thugutta i Tadeusza Kapelińskiego, Józef Putek (SL) nowym ministrem poczt i telegrafów
* 18 lipca 1946
** odwołanie Jana Stańczyka, Adam Kuryłowicz (PPS) nowym ministrem pracy i opieki społecznej
* 6 września 1946
** odwołanie Stefana Matuszewskiego, Feliks Widy-Wirski (SP) kierownikiem Ministerstwa Informacji i Propagandy
* 28 listopada 1946
** Józef Cyrankiewicz (PPS) ministrem bez teki
Siedziby
* 1945 – pierwsza siedziba w wyzwolonej Warszawie centralnych władz państwowych (Krajowej Rady Narodowej oraz Rządu Tymczasowego Rzeczypospolitej Polskiej, a następnie przekształconego w Tymczasowy Rząd Jedności Narodowej, oraz szeregu ministerstw) mieściła się w budynku Dyrekcji Kolei Państwowych w Warszawie.
Przypisy
Bibliografia
*
Kategoria:Rządy Rzeczypospolitej Polskiej 1944–1952
Kategoria:Stalinizm w Polsce
Kategoria:1945 w Polsce
Kategoria:1946 w Polsce
Kategoria:1947 w Polsce
