Witamina B1

|wzór sumaryczny = C₁₂H₁₇N₄OS
|inne wzory =
|masa molowa = 265,36
|wygląd =
|SMILES = OCCC1=C(C)[N+](CC(C=NC(C)=N2)=C2N)=CS1
|numer CAS = 59-43-8, 67-03-8
|PubChem = 1130
|DrugBank =
|gęstość =
|gęstość źródło =
|stan skupienia w podanej g =
|g warunki niestandardowe =
|rozpuszczalność w wodzie =
|rww źródło =
|rww warunki niestandardowe =
|inne rozpuszczalniki =
|temperatura rozkładu = 248–260
|tr źródło =
|tr warunki niestandardowe = chlorowodorek
|temperatura wrzenia =
|tw źródło =
|tw warunki niestandardowe =
|temperatura krytyczna =
|tk źródło =
|ciśnienie krytyczne =
|ck źródło =
|logP =
|kwasowość =
|zasadowość =
|lepkość =
|l źródło =
|l warunki niestandardowe =
|napięcie powierzchniowe =
|np źródło =
|np warunki niestandardowe =
|układ krystalograficzny =
|moment dipolowy =
|moment dipolowy źródło =
|karta charakterystyki =
|zagrożenia GHS źródło =
|piktogram GHS =
|hasło GHS =
|zwroty H =
|zwroty EUH =
|zwroty P =
|NFPA 704 =
|NFPA 704 źródło =
|temperatura zapłonu =
|tz źródło =
|tz warunki niestandardowe =
|temperatura samozapłonu =
|ts źródło =
|ts warunki niestandardowe =
|numer RTECS = XI7350000
|dawka śmiertelna =
|podobne związki =
|pochodne =
|commons = Category:Thiamine
}}
Witamina B₁, tiamina – heterocykliczny związek chemiczny, złożony z pierścieni tiazolowego i pirymidynowego, połączonych mostkiem metylenowym.
Tiaminę wyodrębnił w 1911 roku z otrębów ryżowych Kazimierz Funk. On też zaproponował dla niej i podobnych jej, niezbędnych ludziom do życia, substancji nazwę witamina (związek jest aminą, a Funk słusznie zakładał, że podobnych substancji jest więcej, ale błędnie, że wszystkie są aminami). Wyniki badań i swoje wnioski opublikował początkowo, wskutek niechęci przełożonych, w artykułach przeglądowych On the chemical nature of the substance which cures polyneuritis in birds induced by a diet of polished rice oraz The etiology of the deficiency diseases. Beri-beri, polyneuritis in birds, epidemic dropsy, scurvy, experimental scurvy in animals, infantile scurvy, ship beri-beri, pellagra.

Forma aktywna

DPT – difosfotiamina – pirofosforan tiaminy (TPP) – kokarboksylaza.
Reszta pirofosforanowa jest wbudowywana do tiaminy przy udziale transferazy, dawcą pirofosforanu jest ATP.

Funkcja biochemiczna

* dekarboksylacja oksydacyjna α-ketokwasów karboksylowych, np.:
** kwasu pirogronowego;
** kwas α-ketoglutarowego (α-oksoglutarowego);
** α-ketokwasów powstałych w procesie transaminacji aminokwasów rozgałęzionych;
* udział w reakcji transketolacji odbywającej się w cyklu pentozowym.

Rola w organizmie

Rozpuszczalna w wodzie, odgrywa zasadniczą rolę w procesach oddychania tkankowego, głównie w przemianie węglowodanów, jest częścią składową koenzymu karboksylazy (pirofosforanu tiaminy). Wzmaga czynność acetylocholiny, hamuje esterazę cholinową, działa synergicznie z tyroksyną i insuliną, pobudza wydzielanie hormonów gonadotropowych. Tiamina przyspiesza gojenie się ran i wykazuje działanie uśmierzające ból.
Dzienne zapotrzebowanie dorosłego człowieka na witaminę B₁ wynosi 1,1 mg dla kobiet i 1,2 mg dla mężczyzn.

Skutki niedoboru

* zaburzenia czynności centralnego układu nerwowego: osłabienie, zmęczenie, oczopląs, zaburzenia pamięci, koncentracji, depresja,
* niewydolność krążenia: przyspieszona akcja serca, powiększenie wymiarów serca, obrzęki kończyn górnych i dolnych,
* zaburzenia ze strony przewodu pokarmowego: utrata łaknienia, nudności, wymioty, biegunka, ból z okolic brzucha, brak apetytu, zmniejszenie masy ciała.
W przypadku silnej awitaminozy B₁ może wystąpić choroba beri-beri, objawiająca się zaburzeniami pracy neuronów i włókien mięśniowych, powodującymi ból kończyn, osłabienie mięśni, drżenie, niewydolność układu krążenia.
Normalnie odżywiając się, nie można doprowadzić do niedoboru witaminy B₁. Problemem jest niedobór wit. B₁ wywołany spożywaniem alkoholu. W tym przypadku można rozpoznać takie objawy jak:
* encefalopatia Wernickego;
* psychoza Korsakowa;
* delirium tremens.

Skutki nadmiaru

Nadmiar witaminy B₁ nie jest szkodliwy, nawet przy spożywaniu jej w ilości 50 mg dziennie. Wynika to prawdopodobnie z zahamowania jej wchłaniania przy dawkach przekraczających 5 mg. – śmiertelny wstrząs tiaminowy.

Źródła witaminy

Szczególnie dużo witaminy B₁ jest w tkankach aktywnych metabolicznie (wątroba, serce), a także w produktach zbożowych grubego przemiału, mięsie, wędlinach (szczególnie w wieprzowinie), roślinach strączkowych (grochu, fasoli) oraz drożdżach, orzechach, słoneczniku, rybach, owocach i warzywach.
Tiamina jest zgromadzona głównie w warstwie zewnętrznej ziaren zbóż, dlatego procesy technologiczne polegające na łuskaniu i polerowaniu zubażają w nią mąkę. Tiaminę rozkłada tiaminaza, enzym obecny w surowych rybach.

Przypisy

#
#
}}
Kategoria:ATC-A11
Kategoria:Pirymidyny
Kategoria:Polskie odkrycia
Kategoria:Tiazole
Kategoria:Witaminy