Zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa (w skrócie ZZSK, synonimy: choroba Bechterewa, choroba Marie-Strümplla-Bechterewa, łac. spondylitis ankylopoetica, spondyloarthritis ankylopoetica, ang. ankylosing spondylitis) – zaliczana do seronegatywnych spondyloartropatii, przewlekła, postępująca choroba tkanki łącznej, o podłożu autoimmunologicznym, obejmująca drobne stawy międzykręgowe, więzadła międzykręgowe oraz stawy krzyżowo-biodrowe, prowadząca do ich stopniowego usztywniania. ZZSK jest procesem zapalnym, przewlekłym, postępującym z okresami zaostrzeń i długotrwałych remisji.
== Patogeneza ==
Patogeneza ZZSK nie została dokładnie wyjaśniona. Wiadomo, że we wczesnej fazie choroby proces zapalny zogniskowany jest w przyczepach ścięgnistych, gdzie powstaje ziarnina. W miejscach zmienionych chorobowo szybko dochodzi do odkładania się soli wapnia, a w konsekwencji do kostnienia. Kostnienie pierścieni włóknistych, stawów międzykręgowych i więzadeł kręgosłupa prowadzi do jego zesztywnienia. Tworzą się wówczas mostki kostne stanowiące połączenia sąsiednich kręgów – początkowo w odcinku lędźwiowym, następnie stopniowo w piersiowym) zwane syndesmofitami. W wyniku zmian chorobowych przy ZZSK kręgosłup przybiera wygląd kija bambusowego, a w trzonach kręgów następuje zanik kostny. Stan zapalny toczy się także w stawach biodrowych, w samych kościach, w okostnej, w ścięgnach w miejscu ich przyczepu do kości (głównie w ścięgnie Achillesa) oraz w tkankach okołostawowych. Obserwuje się również zmiany w mięśniach, których bóle powodują odruchowy skurcz o charakterze obronnym, z czasem utrwalający się. Ostatecznie następuje dystrofia mięśni (zanik), głównie przykręgosłupowych i obręczy kończyny górnej. Wizualnym objawem tych wszystkich procesów w przebiegu schorzenia jest charakterystyczna przy ZZSK tzw. sylwetka narciarza, którą chorzy przyjmują dla utrzymania równowagi.
Objawy i przebieg
Choroba występuje częściej u mężczyzn (2-3 razy) w wieku młodym i średnim. Również jej przebieg jest cięższy u mężczyzn. Choroba rozpoczyna się powoli i stopniowo postępuje. Szacunkowe dane epidemiologiczne wskazują, że odsetek zachorowań na ZZSK w polskiej populacji waha się od 0,05 do 0,23%. Początek choroby jest zwykle niezauważalny. W fazie wczesnej można zaobserwować:
* tępy ból w okolicy lędźwiowej promieniujący do pośladków;
* nasilanie objawów bólowych w nocy i nad ranem;
* bóle obustronne, nasilające się w spoczynku;
* poranną sztywność kręgosłupa;
* ogólne osłabienie;
* stany podgorączkowe;
* brak apetytu;
* spadek masy ciała.
W miarę rozwoju choroby do powyżej wymienionych symptomów dołączają kolejne.
Najczęstsze objawy stawowe to:
* ból dolnego odcinka pleców lub w okolicy pośladków, zwykle symetryczny, nasilający się w godzinach nocnych, zmniejszający się po aktywności fizycznej i narastający w unieruchomieniu;
* nasilenie bólu klatki piersiowej podczas oddychania (ból promieniuje od kręgosłupa wzdłuż żeber);
* ograniczenie, a następnie unieruchomienie odcinka szyjnego kręgosłupa;
* stopniowo postępujące dolegliwości bólowe w innych odcinkach kręgosłupa, piersiowym i szyjnym;
* zajęcie stawów proksymalnych (około 25%), zwykle większych stawów, rzadko drobnych;
* ból pięt (około 40%);
* ;
* ból i sztywność w okolicy żeber.
Chory przybiera charakterystyczną postawę – lekko pochyloną do przodu; chodzi, patrząc w ziemię, oglądając się za siebie obraca całe ciało.
Objawy pozastawowe:
* zapalenie błony naczyniowej oka,
* zapalenie aorty wstępującej,
* niedomykalność zastawki mitralnej,
* niedomykalność zastawki aortalnej,
* zapalenie gruczołu krokowego,
* zmiany włóknisto-jamiste w płatach górnych płuc (identyczne jak w gruźlicy), z częstymi infekcjami prątkami niegruźliczymi oraz grzybami z tworzeniem grzybniaków (aspergiloza),
* amyloidoza,
* zapalenie jelit.
W badaniu przedmiotowym stwierdza się:
* zniesienie lordozy lędźwiowej;
* pogłębienie kifozy piersiowej;
* bolesność w stawach krzyżowo-biodrowych;
* przesunięcie łopatek i barków do przodu;
* ;
* ;
* ;
* tendencja do usztywnienia w pozycji skłonu w przód;
* .
Rozpoznanie
Rozpoznanie ZZSK opiera się obecnie na zmodyfikowanych kryteriach nowojorskich.
Kryteria kliniczne
# ból w okolicy krzyżowo-lędźwiowej utrzymujący się przez ≥3 miesiące, zmniejszający się po ćwiczeniach, nieustępujący w spoczynku;
# ograniczenie ruchomości w odcinku lędźwiowym kręgosłupa;
# zmniejszenie ruchomości klatki piersiowej (w odniesieniu do wartości odpowiednich dla płci i wieku).
Kryterium radiologiczne
# Obustronne zmiany zapalne w stawach krzyżowo-biodrowych 2-4 stopnia lub jednostronne 3-4 stopnia.
Rozpoznanie ZZSK jest pewne, gdy spełnione jest kryterium radiologiczne potwierdzone badaniem RTG i przynajmniej jedno kryterium kliniczne. O rozpoznaniu prawdopodobnym mówimy, gdy spełnione są 3 kryteria kliniczne lub tylko kryterium radiologiczne.
Przypisy
Bibliografia
* Z. Buła, M. Korkosz, Zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa, [w:] serwis Reumatologia. Medycyna Praktyczna reumatologia.mp.pl [dostęp 2014-02-16].
* W. Dega, Ortopedia i rehabilitacja, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2003.
* D. Musiał, Znaczenie HLA-B27 w diagnostyce zesztywniającego zapalenia stawów kręgosłupa. „Przegląd Reumatologiczny” 2010, nr 3, s. 6-7.
* A. Zaburzycka-Sienkiewicz, Zasady leczenia bólu w chorobach reumatycznych. Przewodnik Lekarza 2004, nr 5, s. 14-25.
Linki zewnętrzne
* Peh W. [http://www.ncbi.nlm.nih.gov/omim/106300 Ankylosing Spondylitis] eMedicine
*
* [http://zzsk.org.pl Strona Stowarzyszenia chorych na ZZSK i osób im towarzyszących]
Kategoria:Choroby autoimmunologiczne
Kategoria:Zapalenia
Kategoria:Zapalenia stawów z towarzyszącym zapaleniem kręgosłupa
