| commons = Category: Wojciech Korfanty
| quote =
| wikiźródła = Wojciech Korfanty
| news =
}}
Wojciech Korfanty (ur. jako Adalbert Korfanty 20 kwietnia 1873 w osadzie Sadzawki, zm. 17 sierpnia 1939 w Warszawie) – polski przywódca narodowy Górnego Śląska, związany z chrześcijańską demokracją. Jedna z najważniejszych postaci Śląska i jego walki o przyłączenie do Polski. Jeden z ojców niepodległej Polski.
Życiorys
Młodość
we Wrocławiu (1896)]]
Syn Józefa, górnika kopalni „Fanny” i Karoliny z domu Klecha, którzy w życiu rodzinnym pielęgnowali i rozwijali wartości polskiego języka, katolickiej wiary i śląskiego obyczaju. Miał czwórkę rodzeństwa.
W 1879 rozpoczął naukę w niemieckiej szkole ludowej w Siemianowicach, następnie, od 1885, uczęszczał do katowickiego Gimnazjum Królewskiego (w budynku obecnie mieści się Liceum Ogólnokształcące im. Marii Skłodowskiej-Curie), gdzie poznał Konstantego Wolnego. W szkole tej założył tajne koło, którego celem było szerzenie kultury polskiej i znajomości literatury. Nawiązał kontakty z działaczami z Wielkopolski. Brał udział w propolskich zebraniach. Negatywnie wyrażał się o Ottonie von Bismarcku, za co został relegowany 14 sierpnia 1895 z klasy maturalnej. Szkołę średnią ukończył w grudniu 1895, po interwencji Józefa Kościelskiego, posła do Reichstagu z Wielkopolski, jako ekstern i jeszcze w tym samym roku rozpoczął studia na politechnice w Charlottenburgu.
Jesienią 1896 przeniósł się na Królewski Uniwersytet we Wrocławiu (Königliche Universität zu Breslau). Mieszkał w pokoju wynajętym przy Ottostraße 19 (dziś ul. Kazimierza Jagiellończyka), studiował na Wydziale Filozoficznym i zaliczył dwa semestry roku akademickiego 1896/1897. Należał do studenckiej korporacji założonej przez Górnoślązaków studiujących na wrocławskich uczelniach – Towarzystwa Akademików Górnoślązaków, które w 1899 roku zostało rozwiązane przez władze. Studia przerwał na dwa lata, podczas których pracował jako korepetytor u litewskiego arystokraty Zygmunta Jundziłły, któremu towarzyszył w podróży po Europie. W 1921 r. brał udział w I Zlocie Sokolstwa Polskiego w Warszawie.
Działalność polityczna
W latach 1901–1908 był członkiem Ligi Narodowej, w ramach której współpracował z Romanem Dmowskim. Od 1902 był redaktorem naczelnym „Górnoślązaka”. W 1901 został aresztowany i stanął przed poznańskim sądem. Podczas procesu bronił swoich racji argumentując, że artykuły kierowane były do szowinistów. Odmówiono mu zwolnienia za kaucją. Został skazany na cztery miesiące więzienia. Przebywał w więzieniu we Wronkach za publikację artykułów pt. Do Niemców i Do moich braci Górnoślązaków. Władze niemieckie zwolniły go z aresztu w maju 1902.
W maju 1909 uczestniczył w Poznaniu w powołaniu filii Polskiego Towarzystwa Demokratycznego, którego celem miało być zespolenie żywiołów demokratycznych ku obronie bytu narodowego oraz pracy nad rozwojem żywiołu polskiego w Rzeszy niemieckiej. Do rady głównej weszli z Poznania m.in.: Antoni Chłapowski, Bernard Chrzanowski, Jan Zabłocki, ze Śląska poseł Wojciech Korfanty, a z wychodźstwa Stanisław Kochowicz. W latach 1909–1914 jego osobistym sekretarzem był Leon Nawrocki z Krotoszyna (Wielkopolska), brat Władysława Nawrockiego.
W latach 1903–1912 i 1918 poseł do Reichstagu oraz pruskiego Landtagu (1903–1918), gdzie przystąpił do Koła Polskiego, podczas gdy śląscy Polacy przystępowali do tej pory do klubu parlamentarnego Niemieckiej Partii Centrum (Zentrum). W 1905 zainicjował w Katowicach wydawanie organu prasowego górnośląskiej endecji pt. „Polak”, którego był redaktorem naczelnym oraz właścicielem. Pismo wychodziło trzy razy w tygodniu. W 1908 odszedł z Endecji, co było prawdopodobnie spowodowane zbliżeniem politycznym z duchownymi katolickimi oraz próbą zbudowania własnej pozycji politycznej. W 1912 r. współtworzył Stronnictwo Polskie na Górnym Śląsku.
W tym roku z powodu ataków przeciwników politycznych i własnego środowiska zrezygnował z kandydowania w wyborach do Reichstagu w 1912 i wyjechał do Berlina, obejmując kierownictwo nad Wschodnioeuropejską Agencją Telegraficzną. Po niekorzystnej dla Polaków interpretacji wyników plebiscytu, przeprowadzonego zresztą w atmosferze wzajemnego zastraszenia, terroru i obustronnej manipulacji (np. po stronie niemieckiej sprowadzenie wyborców niezwiązanych bezpośrednio z Górnym Śląskiem), proklamował i stanął na czele III powstania śląskiego. Tego okresu dotyczą poważne kontrowersje związane z jego osobą, albowiem Korfanty nie wierzył w szanse powodzenia powstania, widząc w nim jedynie zbrojną manifestację ludu górnośląskiego, która miała polegać na zwróceniu uwagi Komisji Międzysojuszniczej mającej dokonać podziału terenu plebiscytowego między Polskę a Niemcy. Dlatego też zarządził wstrzymanie walk jeszcze w czasie, gdy inicjatywa na froncie należała do Polaków. Obrońcy Korfantego wskazują, że Polacy mieli przewagę w starciach z nacjonalistycznymi bojówkami, ale nie mieliby żadnych szans z regularną armią niemiecką, zaś ostateczną decyzję w sprawie Górnego Śląska i tak podjęła Komisja Międzysojusznicza niezależnie od wyniku walk, które mogły stanowić jedynie posiłkowy argument. Jednak utrata inicjatywy powstańców na froncie nastąpiła dopiero po decyzjach dyktatora. W lipcu 1921 opuścił Górny Śląsk, desygnując na stanowisko swego następcy Józefa Rymera, który wkrótce został przewodniczącym Naczelnej Rady Ludowej na Górnym Śląsku.
, restauracja Białasa w Domu Ludowym, 29 czerwca 1922 (dzień głównej uroczystości powrotu ziemi pszczyńskiej do Polski). Stoją w drugim rzędzie w środku od lewej: poseł Wojciech Korfanty, gen. broni Stanisław Szeptycki, b. komendant POW G.Śl. na powiat pszczyński ppor. Stanisław Krzyżowski, ks. prałat Jan Kapica, wojewoda śląski Józef Rymer. Siedzą w środku od lewej: starosta katowicki Jan Mildner, starosta pszczyński dr Franciszek Lerch, burmistrz Pszczyny Jan Figna]]
W odrodzonej Polsce w latach 1922–1930 sprawował mandat posła na Sejm I i II kadencji. Związany był z Chrześcijańską Demokracją (ChD). W Sejmie Rzeczypospolitej Polskiej I kadencji był członkiem klubu Chrześcijańsko-Narodowego Stronnictwa Pracy. W obliczu niepowodzenia misji stworzenia gabinetu Artura Śliwińskiego, 14 lipca 1922 został desygnowany przez Komisję Główną Sejmu RP na premiera. Wkrótce skompletował skład swojego gabinetu. Jednak wobec protestu swojego przeciwnika, naczelnika państwa Józefa Piłsudskiego i groźby przeprowadzenia strajku generalnego przez PPS, nie rozpoczął formowania rządu, a 29 lipca komisja wycofała jego desygnację. Od października do grudnia 1923 był wicepremierem w rządzie Wincentego Witosa i ministrem bez teki oraz jego doradcą z ramienia ChD.
Po przeprowadzeniu przez Józefa Piłsudskiego przewrotu majowego, Korfanty przeszedł do zdecydowanej opozycji przeciw rządom sanacji, w której odparł wszystkie zarzuty. Jesienią 1927 Sąd Marszałkowski Sejmu RP rozpatrywał także sprawę o zniesławienie z oskarżenia Korfantego przeciw Langerowi.
Ostatnie lata
Korfanty był atakowany przez obóz rządzący również w Sejmie Śląskim. Na przykład 23 czerwca 1930 posłanka sanacyjna Maria Kujawska kilka razy nietaktownie przerwała mu przemówienie, na co zareagował bardzo kurtuazyjnie. Mimo to jej mąż po kilku dniach uderzył go w głowę w kawiarni ogrodowej hotelu Savoy w Katowicach, za co dostał od niego dotkliwą nauczkę. Po rozwiązaniu Sejmu Śląskiego Korfanty został 26 września 1930 aresztowany i wraz z posłami Centrolewu osadzony w Twierdzy Brzeskiej, gdzie był maltretowany fizycznie i psychicznie, jednak z samego procesu brzeskiego został wyłączony. Przyczynę jego prześladowania ówcześni mu sympatycy upatrywali w tym, że stał on na gruncie katolickim. Po uwolnieniu powrócił na Górny Śląsk, gdzie jednak jako polityczny przeciwnik wojewody Michała Grażyńskiego był stale zagrożony następnym aresztowaniem. Zasiadał w Sejmie Śląskim oraz Senacie RP III kadencji. Wiosną 1935 w obawie przed represjami udał się na emigrację do Pragi w Czechosłowacji. Tam nie zaprzestał działalności politycznej. W 1936 r. współorganizował opozycję wobec sanacji – Front Morges. Tuż przed najazdem Niemiec na Polskę. 20 sierpnia 1939, po mszy w kościele Świętych Apostołów Piotra i Pawła przy udziale biskupa Stanisława Adamskiego i po pogrzebie gromadzącym ok. 5 tys. ludzi, został pochowany w grobowcu rodzinnym na Cmentarzu przy ul. Francuskiej w Katowicach (aleja główna, B 22).
Rodzina opuściła Polskę w 1939 i zamieszkała m.in. w Kanadzie i w Wlk. Brytanii. Maria Ullman przekazała w testamencie wiele pamiątek rodzinnych do Muzeum Archidiecezjalnego w Katowicach. Żona W. Korfantego, Elżbieta wróciła do Polski po wojnie w 1945 i zamieszkała w Katowicach u swoich sióstr. Zmarła 8 stycznia 1966 i została pochowana w grobowcu obok męża.
W. Korfanty miał braci: Andrzeja (1879–1973) i Jana (ur. 1883, zm. w grudniu 1947).
Ordery i odznaczenia
* Order Orła Białego – 1997 (pośmiertnie)
* Krzyż Walecznych – czterokrotnie (1922)
Upamiętnienie
* Korfanty (pociąg pancerny) – III powstanie śląskie (1921)
* Korfanty (samochód pancerny)
* Korfantów (miasto na terenie województwa opolskiego)
* Plac Wojciecha Korfantego w Wodzisławiu Śląskim, w Miliczu i w Tychach
* Aleja Wojciecha Korfantego w Katowicach, w Gliwicach i w Zabrzu
* Ulice Korfantego w Bełchatowie, Bieruniu, Bydgoszczy, Bytomiu, Chodzieży, Częstochowie, Gierałtowicach, Gorzowie Wielkopolskim, Jastrzębiu-Zdroju, Jaworze, Kędzierzynie-Koźlu, Knurowie, Krakowie, Legnicy, Lublińcu, Mysłowicach, Nysie, Opolu, Piekarach Śląskich, Poznaniu, Prudniku, Pszczynie, Radlinie, Rybniku, Rudzie Śląskiej, Siemianowicach Śląskich, Szczecinie, Świętochłowicach, Tarnowskich Górach, Koszęcinie, Toruniu, Warszawie, Wrocławiu, Zbrosławicach, Żorach i Słupsku.
* Osiedle Korfantego w Żorach
* Pomnik Wojciecha Korfantego w Warszawie, odsłonięty w 2019
* Górnośląska Wyższa Szkoła Handlowa
* Osiedle Korfantego w Siemianowicach Śląskich
* Tablica na budynku lecznicy przy ul. Emilii Plater w Warszawie
* Tablica w archikatedrze św. Jana w Warszawie
* Pomnik we Wrocławiu przy ul. Orlej
* W 1992 wyemitowano z jego wizerunkiem polską monetę kolekcjonerską o nominale 100 000 zł. Moneta ta została wykonana ze srebra próby 750 w nakładzie 30 000 egzemplarzy, miała średnicę 32 mm i wagę 16,5 g, rant gładki
* Nagroda im. Wojciecha Korfantego nadawana od 1993 przez Związek Górnośląski
* W pogardzie i chwale. Wojciech Korfanty (fabularyzowany dokument z 2009)
* Międzynarodowy Port Lotniczy w Katowicach
* W rozwoju kolęd aktualizowanych wyróżniono okres rozwoju tej odmiany gatunkowej kolęd, określany mianem „korfantyzmu” w kolędach aktualizowanych.
* Rok 2009 został ustanowiony przez Sejmik Województwa Śląskiego Rokiem Korfantego.
* W 2018 r. Poczta Polska wydała w nakładzie 180 tys. sztuk należący do serii „100. rocznica odzyskania przez Polskę niepodległości” i zaprojektowany przez Marzannę Dąbrowską znaczek pocztowy o nominale 2,60 zł upamiętniający Wojciecha Korfantego.
* W 2019 r. Narodowy Bank Polski wydał dwie upamiętniające Wojciecha Korfantego monety kolekcjonerskie należące do serii „Stulecie odzyskania przez Polskę niepodległości”: srebrną o nominale 10 złotych oraz złotą o nominale 100 złotych.
* W 2020 roku powstał film Stefana Skrzypczaka Korfanty, ukazujący walkę Wojciecha Korfantego o przyłączenie Śląska do Polski. W głównej roli wystąpił Adam Bauman.
* Uchwałą Sejmu RP IX kadencji z 22 lipca 2022 zdecydowano o ustanowieniu roku 2023 Rokiem Wojciecha Korfantego. Patronowi roku 2023 poświęcono wydanie specjalne „Kroniki Sejmowej”.
* Jest jednym z bohaterów polskiego serialu historycznego Najdłuższa wojna nowoczesnej Europy w reżyserii Jerzego Sztwiertni. Odtwórcą jego roli był Wojciech Alaborski.
* 11 października 2023 na dziedzińcu Opolskiego Urzędu Wojewódzkiego odsłonięto pomnik Wojciecha Korfantego. Pomnik powstał ze wspólnej inicjatywy Oddziału Instytutu Pamięci Narodowej we Wrocławiu oraz Wojewody Opolskiego Sławomira Kłosowskiego
Miejsca pamięci
Plik:Katowice – Wojciech Korfanty.jpg|Pomnik Wojciecha Korfantego w Katowicach
Plik:Siemianowice Śląskie – Pomnik Wojciecha Korfantego 01.JPG|Pomnik Wojciecha Korfantego w Siemianowicach Śląskich
Plik:Pomnik Wojciecha Korfantego w Warszawie 2020.jpg|Pomnik Wojciecha Korfantego w Warszawie
Plik:Tablica UWr Korfanty.jpg|Tablica pamiątkowa na budynku Wydziału Prawa, Administracji i Ekonomii UWr przy ul. Uniwersyteckiej
Plik:Tablica Korfanty Bytom.jpg|Tablica pamiątkowa w Bytomiu
Plik:Korfanty table Poznan.JPG|Tablica pamiątkowa w Poznaniu
Plik:Tablica z Wojciechem Korfantym w Pradze.jpg|Tablica pamiątkowa w Pradze
Plik:Pomnik Wojciecha Korfantego w Parku Jordana, zdj. 31 marca 2019 r.jpg|Pomnik Wojciecha Korfantego w Parku Jordana
Plik:Wojciech Korfanty – popiersie w Archikatedrze św.Jana w Warszawie.jpg|Wojciech Korfanty – popiersie w Archikatedrze św.Jana w Warszawie
Plik:Pomnik Wojciecha Korfantego w Opolu.jpg|Pomnik Wojciecha Korfantego w Opolu
