Trafność w badaniach naukowych
Trafność (ang. validity) to kluczowe kryterium jakości narzędzi naukowych, odnoszące się do zakresu, w jakim dany test lub badanie odzwierciedla zjawisko, które ma mierzyć. W kontekście psychologii, trafność oznacza, że test rzeczywiście ocenia to, co zamierzali jego twórcy. Istnieje wiele rodzajów trafności, które można klasyfikować w różnorodne sposoby.
Rodzaje trafności
- Trafność treściowa: Ocena adekwatności treści testu do teoretycznego konstruktu.
- Trafność zewnętrzna: Możliwość uogólnienia wyników testu na inne populacje i warunki.
- Trafność kryterialna: Umożliwienie wnioskowania diagnostycznego i prognostycznego na podstawie wyników testu.
- Trafność różnicowa i zbieżna: Sprawdzanie, czy testy tego samego konstruktu są zbieżne, a różne miary rozłączne.
- Trafność fasadowa: Postrzeganie testu przez osoby badane jako adekwatnego do danego zastosowania.
W XX wieku istniały liczne debaty dotyczące klasyfikacji trafności, a standardy wytycznych zmieniały się w ramach organizacji zawodowych, takich jak APA. W późniejszych latach ujednolicono definicję trafności, wyróżniając pięć aspektów, które powinny być brane pod uwagę:
- Dowody dotyczące treści.
- Dowody dotyczące procesu odpowiadania.
- Dowody dotyczące wewnętrznej struktury.
- Dowody dotyczące związku z innymi zmiennymi.
- Dowody dotyczące następstw testowania.
Mimo wysiłków na rzecz ujednolicenia pojęcia, nadal występuje fragmentaryczne podejście do trafności. Istnieją różnice w zrozumieniu trafności w badaniach ilościowych i jakościowych. W badaniach ilościowych trafność jest często związana z błędami statystycznymi, podczas gdy w badaniach jakościowych zapewnienie trafności opiera się na innych metodach, takich jak:
- Triangulacja.
- Nadawanie trafności przez respondenta (respondent validation).
David Silverman proponuje dodatkowe metody zapewniania trafności w badaniach jakościowych, w tym indukcję analityczną, metodę ciągłego porównywania oraz analizy przypadków odchyleń.
