Pucheroki – Tradycja Niedzieli Palmowej w Krakowie
Pucheroki to tradycja obchodzona w Niedzielę Palmową w Krakowie i okolicach, wywodząca się z dawnych kwest żaków krakowskich. Pierwsze wzmianki o tym zwyczaju pochodzą z XVI wieku. Po nabożeństwie żacy recytowali żartobliwe wierszowane oracje, które z czasem stały się zbyt rubaszne, co doprowadziło do zakazu ich wygłaszania w 1780 roku. Żacy przenieśli się wówczas do podkrakowskich wsi, gdzie zwyczaj przejęli lokalni chłopcy.
Wygląd i zachowanie Pucheroków
W Niedzielę Palmową przebrani chłopcy chodzą po domach w kożuchach z futrem na wierzchu, nosząc stożkowate czapki z kolorowej bibuły oraz smolą twarze sadzą. W rękach trzymają koszyki z sieczką oraz drewniane młotki. Życząc mieszkańcom wesołych świąt, recytują oracje łączące elementy pieśni wielkopostnych, kolęd oraz rymowanek.
- Przykładowe oracje:
- „Ja żaczek maluty, Pogubiłem paputy…”
- „Wstańcie gospodyni, wstańcie gospodarzu, Bo już dzień nastaje, Pucheroki na podwórzu…”
Za swoje występy Pucheroki otrzymują jedzenie, głównie jajka, oraz drobne datki, które zbierają do koszyków.
Historia i rozwój zwyczaju
Zwyczaj Pucheroków był szeroko rozpowszechniony na północ od Krakowa, obejmując ponad 50 wsi przed I wojną światową. W 1966 roku był nadal żywy w 15 wsiach, takich jak Zielonki, Bibice czy Trojanowice. Od lat 60. XX wieku organizowane są przeglądy pucheroków, co przyczyniło się do zachowania tej tradycji. Do końca XX wieku zwyczaj był kultywowany w Bibicach, Zielonkach i Trojanowicach, a po przerwie reaktywowany w Tomaszowicach.
Współczesne obchody
Obecnie Pucheroki można zobaczyć w Bibicach podczas Gminnego Przeglądu Pucheroków, organizowanego w Niedzielę Palmową. W 2022 roku w wydarzeniu wzięło udział blisko 100 dzieci w strojach pucheroków, prezentujących swoje oracje.
Przypisy i literatura
- Tadeusz Seweryn, Tradycje i zwyczaje krakowskie, Kraków 1961.
- Czesław Witkowski, Doroczne polskie obrzędy i zwyczaje ludowe, Kraków 1965.
- I. Łopuszańska, Puchery, Rocznik Muzeum Etnograficznego w Krakowie, t. 1, 1966.
Linki zewnętrzne
Marek Żukow-Karczewski, Święta polskie: Wielkanoc po krakowsku, Ekologia.pl, 2013.
