Pieśń „Gdy naród do boju”
Pieśń hymniczna znana jako „Szlachta w roku 1831”, stała się popularna wśród ludowców i socjalistów od połowy XIX wieku. Jej autorem jest Gustaw Ehrenberg, a wiersz powstał w 1835 roku. Muzykę do tekstu stanowi fragment Wariacji B-dur op. 2 Fryderyka Chopina na temat arii z opery Don Giovanni Mozarta. Utwór po raz pierwszy opublikowano w 1848 roku w Paryżu w zbiorze Dźwięki minionych lat.
Tematyka i charakterystyka
W pieśni wskazywane są magnaci, szlachta i duchowieństwo jako odpowiedzialni za utratę niepodległości Polski. Utwór nawiązuje do wydarzeń powstania listopadowego, bitwy pod Stoczkiem oraz problemu oczynszowania chłopów i zniesienia pańszczyzny. Składa się z wersów dwunastozgłoskowych i dziewięciozgłoskowych.
Pieśń stała się hymnem ruchu chłopskiego, była śpiewana podczas demonstracji chłopskich, m.in. w Rzeszowie w 1936 roku. Służyła także jako hymn Gwardii Ludowej i Armii Ludowej, a w 1993 roku została hymnem Samoobrony.
Parodia powojenna
Wersja antykomunistyczna powstała około 1945 roku, wyrażając sprzeciw wobec nowej władzy w Polsce. Była używana przez oddziały Konspiracyjnego Wojska Polskiego. Popularność tej wersji potwierdzają meldunki w Krakowskim Okręgu Wojskowym.
Nawiązania w kulturze
Pieśń była śpiewana w serialu Czterej pancerni i pies, co wzbudziło kontrowersje z uwagi na kontekst walk Armii Czerwonej i Armii Polskiej. W 2014 roku interpretacja pieśni znalazła się na albumie Zakażone piosenki zespołu Zuch Kazik.
