21 grudnia to dzień o wyjątkowym znaczeniu dla półkuli północnej. Tego dnia Słońce osiąga swoją najniższą pozycję na niebie, a jasność ustępuje długim zimowym wieczorom. Od tego momentu dni zaczynają się powoli wydłużać. W niniejszym artykule przyjrzymy się, jak długo potrwa najkrótszy dzień roku oraz jakie ma on znaczenie kulturowe.
GEOGRAFICZNE UWARUNKOWANIA
Oś Ziemi jest nachylona pod kątem około 23,5 stopnia w stosunku do płaszczyzny orbity wokół Słońca. To właśnie to nachylenie powoduje sezonowe zmiany w ilości promieni słonecznych docierających do różnych obszarów naszej planety. W dniu przesilenia zimowego półkula północna jest maksymalnie odchylona od Słońca, co wpływa na długość dnia.
W 2024 roku przesilenie zimowe przypadnie na sobotę, 21 grudnia, co oznacza, że Słońce znajdzie się dokładnie w zenicie nad zwrotnikiem Koziorożca. Warto zauważyć, że data ta nie jest stała; przesilenie może się zdarzać między 20 a 22 grudnia w zależności od długości roku słonecznego, który wynosi około 365 dni, 5 godzin i 49 minut.
KULTURALNE ASPEKTY PRZESILENIA
Przesilenie zimowe to nie tylko czas najkrótszego dnia w roku, ale również zapoczątkowanie astronomicznej zimy na półkuli północnej. Na półkuli południowej z kolei rozpoczyna się lato, co oznacza najdłuższy dzień. W Europie Środkowej to okres, kiedy światło dzienne trwa najkrócej przez cały rok.
To zjawisko astronomiczne nie tylko decyduje o długości dnia, ale także wpływa na temperatury. W dniu przesilenia promienie słoneczne padają na półkulę północną pod niskim kątem, co sprawia, że obszary te otrzymują znacznie mniej ciepła, a ich klimat staje się bardziej surowy.
Długość najkrótszego dnia roku jest różna w zależności od szerokości geograficznej. W rejonach bliskich koła podbiegunowego, takich jak Tromsø w Norwegii, zupełnie nie wschodzi słońce, co skutkuje tzw. nocą polarną. Z kolei w okolicach równika różnice w długości dnia i nocy są niemal niewidoczne, nawet w czasie przesileń.
TRADYCJE I ŚWIĘTA
Przesilenie zimowe od wieków fascynuje zarówno ludzi nauki, jak i kultury. W starożytnym Rzymie odbywały się w tym czasie Saturnalia – święto ku czci boga rolnictwa, Saturna. To był czas radości, zwieńczenia ciemności i nadchodzącego odrodzenia światła. Warto zauważyć, że tradycje te w pewnym stopniu wpłynęły na sposób obchodzenia Bożego Narodzenia.
Słowiańskie Szczodre Gody to kolejny przykład związku przesilenia z dawnymi wierzeniami. To święto odradzającego się Słońca symbolizowało triumf światła nad ciemnością i początek nowego cyklu życia. W Iranie rodziny gromadzą się podczas uroczystości Yalda, aby wspólnie celebrować najdłuższą noc roku, czytając poezję i delektując się sezonowymi owocami.
W Anglii z kolei megalityczny krąg w Stonehenge staje się świadkiem niezwykłego spektaklu, gdy pierwsze promienie słońca podczas przesilenia idealnie wpadają w układ kamieni. To zjawisko od wieków przyciąga miłośników astronomii oraz duchowości, którzy pragną poczuć magię tego momentu.
Źródło/foto: Interia
