Żelazna kurtyna
Żelazna kurtyna to termin odnoszący się do granicy między Związkiem Radzieckim a Europą Zachodnią w okresie zimnej wojny. Sformułowanie to zostało po raz pierwszy użyte przez Josepha Goebbelsa w lutym 1945 roku, a następnie spopularyzowane przez Winstona Churchilla podczas przemówienia w Fulton w marcu 1946 roku.
Geneza i koncepcja podziału Europy
W 1945 roku, podczas konferencji w Poczdamie, poruszono temat utworzenia strefy buforowej między ZSRR a Europą Zachodnią. Józef Stalin zgodził się na to, by Niemcy Zachodnie znalazły się pod wpływem państw zachodnich, pod warunkiem, że Niemcy Wschodnie pozostaną w strefie wpływów ZSRR.
W odpowiedzi na stanowisko Stalina, Churchill w swoim przemówieniu w Fulton wskazał na podział Europy, mówiąc o „żelaznej kurtynie” biegnącej od Szczecina po Triest.
Reakcje i znaczenie terminu
Termin „żelazna kurtyna” zyskał popularność, ponieważ trafnie opisywał podział kontynentu oraz trudności w kontaktach między państwami komunistycznymi a resztą świata. W ZSRR na przemówienie Churchilla zareagowało satyryczne czasopismo „Krokodił”, które przedstawiło go w karykaturze.
David Robertson wskazuje, że Goebbels używał tego terminu już w latach 20. XX wieku, odnosząc się do wpływów ZSRR. Jego wypowiedź na ten temat pojawiła się w artykule „Rok 2000” w tygodniku „Das Reich”.
Upadek żelaznej kurtyny
Stan podziału Europy trwał do 1989 roku, kiedy to, w wyniku Jesieni Ludów, państwa zależne od ZSRR odzyskały suwerenność. Formalnym wyrazem tych zmian było rozwiązanie RWPG oraz Układu Warszawskiego, co zapoczątkowało transformację ustrojową i gospodarczą w Europie Środkowo-Wschodniej.
W 1991 roku, po nieudanym puczu Janajewa i ogłoszeniu niepodległości Ukrainy, ZSRR przestał istnieć w wyniku układu białowieskiego, który zawarli prezydenci Rosji, Ukrainy i Białorusi.
