Katullus – Życiorys i Twórczość
Gaius Valerius Catullus (ur. 87 – 82 p.n.e., zm. nie wcześniej niż w 54 p.n.e. i nie później niż w 32 p.n.e.) był rzymskim poetą z Werony, uznawanym za jednego z neoteryków. Jego twórczość jest jedynym w pełni zachowanym dorobkiem tego nurtu.
Problem datowania
Daty narodzin i śmierci Katullusa są niepewne. Św. Hieronim twierdził, że zmarł w 57 p.n.e. w wieku 30 lat, jednak istnieją dowody, że poezja Katullusa odnosi się do wydarzeń po tej dacie. W związku z tym, badacze sugerują, że poeta mógł umrzeć w latach 54 lub 52 p.n.e., a niektórzy uważają, że żył jeszcze w 47 p.n.e.
Twórczość
Katullus pozostawił po sobie około 116 utworów o różnorodnej tematyce, od politycznych inwektyw po erotyki i fraszki. Jego wiersze często zawierają obsceniczne słownictwo, co prowadziło do ich pomijania lub łagodzenia w tłumaczeniach. W jego dorobku znajdują się także epitalamia i epylia, czyli dłuższe utwory na tematy mitologiczne.
Cechy metryczne
Twórczość Katullusa charakteryzuje polimetria. Najczęściej stosowane formy to:
- dystych elegijny
- jedenastozgłoskowiec falecejski
Poeta pisał również w innych metrach, w tym w galijambie, co czyni jego twórczość wyjątkową.
Stan zachowania utworów
W XII wieku istniała tylko jedna znana kopia wierszy Katullusa, z której pochodzą wszystkie późniejsze rękopisy. Zbiór był przekazywany w formie jednej księgi, jednak istnieją wątpliwości co do liczby utworów, które mogą się wahać od 114 do 116, z powodu luk w numeracji i badań filologicznych.
Polskie przekłady
Najwcześniejsze przekłady Katullusa w języku polskim wykonali Szymon Baranowski (1895) i Jan Czubek (1898). Pierwsze kompletne wydanie poezji w polskim przekładzie ukazało się w 2013 roku, w tomie Poezje wszystkie, w tłumaczeniu Grzegorza Franczaka i Aleksandry Klęczar, które otrzymało nominację do Nagrody Literackiej Gdynia 2014.
Podsumowanie
Katullus to kluczowa postać w literaturze rzymskiej, którego utwory łączą różnorodne tematy i formy metryczne, a jego wpływ na poezję jest niezaprzeczalny. Jego twórczość, mimo trudności w zachowaniu i interpretacji, pozostaje istotnym elementem analizy literatury starożytnej.
