Zapora wodna
Zapora wodna to struktura hydrotechniczna, która przegradza dolinę rzeki w celu spiętrzenia wody. Może być wykonana z betonu, żelbetu lub materiałów ziemnych. Główne cele budowy zapór to:
- ochrona przeciwpowodziowa
- produkcja energii elektrycznej
- rezerwuar wody
- walory rekreacyjne
W elektrowniach wodnych różnica poziomów wody przed i za zaporą jest wykorzystywana do produkcji energii. W elektrowniach szczytowo-pompowych energia jest generowana w okresach szczytowego zapotrzebowania.
Historia zapór wodnych
Słowo „tama” w języku polskim, potocznie określające zaporę, pochodzi od średnioangielskiego „dam”. Pierwsze znane zapory powstały w Mezopotamii, a jedna z najstarszych, datowana na 3000 r. p.n.e., znajduje się w Jordanii. Kolejne przykłady to Sadd Al-Kafara w Egipcie oraz zapora stworzona przez Sunshu Ao w Chinach, która jest nadal używana.
Negatywny wpływ na środowisko
Budowa zapór na rzekach prowadzi do fragmentacji ekosystemów wodnych, co negatywnie wpływa na migrację ryb i transport osadów. Populacje ryb wędrownych w Europie zmniejszyły się o ponad 90% w latach 1970-2020. Dodatkowo, zbiorniki zaporowe emitują gazy cieplarniane, co może prowadzić do wyższych emisji niż w przypadku spalania paliw kopalnych.
Negatywne skutki społeczno-ekonomiczne
Budowa zapór często wiąże się z wysiedleniami ludności. W Chinach z tego powodu przymusowo przesiedlono 40-80 milionów ludzi. Koszty budowy zapór są zwykle znacznie wyższe niż przewidywano, co wpływa na gospodarki krajów uzależnionych od hydropower. W niektórych przypadkach zapory są również wykorzystywane do celów militarnych.
Rozbieranie zapór
W Europie i USA niektóre zapory są rozbierane z powodu starzenia się, nieopłacalności ekonomicznej oraz chęci przywrócenia naturalnej ciągłości ekosystemu. Największym projektem rozbiórki były zapory na rzece Elwha w USA, a w Europie rozebrano zaporę Vezins.
