Marzanna – Słowiańska Bogini Zimy i Śmierci
Marzanna, znana również jako Morana czy Morze, to słowiańska bogini związana z zimą, śmiercią i odrodzeniem. Jej imię wywodzi się z pierwotnych rdzeni praindoeuropejskich, oznaczających śmierć. W kontekście mitologii, Marzanna symbolizuje koniec zimy, sprzeciwiając się wiosennemu Jaryle.
Topienie Marzanny
Tradycja topienia Marzanny, kukły przedstawiającej boginię, jest rytuałem wiosennym. Kukła, wykonana ze słomy i ubraną w białe płótno, była palona lub topiona w wodzie, co miało symbolizować przywołanie wiosny i zapewnienie urodzaju. Zwyczaj ten, związany z magią sympatyczną, miał na celu usunięcie zimy poprzez „zabicie” postaci bogini.
- Kukła była ozdabiana wstążkami i koralikami.
- W trakcie obrzędu uczestnicy obnosili kukłę po wsi, a następnie wrzucali ją do wody.
- Rytuał łączył się z różnymi przesądami, np. dotknięcie pływającej kukły groziło uschnięciem ręki.
Chrześcijaństwo próbowało zakazać tego obrzędu, jednak tradycja przetrwała, a obrzęd topienia Marzanny obecnie związany jest z nadejściem kalendarzowej wiosny 21 marca.
Obrzęd Gaika
Obrzęd topienia Marzanny często łączony jest z gaikiem – przystrojoną gałęzią lub choinką, która symbolizuje nową porę roku. Gaik obnoszony był po domach, gdzie dziewczęta składały życzenia i śpiewały. W przeszłości obrzęd ten odbywał się w czwartą niedzielę Wielkiego Postu, a dziś świętowany jest 21 marca.
Śląskie Obchody
Na Śląsku tradycja topienia Marzanny i chodzenia z gaikiem przetrwała mimo prób jej wyeliminowania przez kościół. Współczesne obchody mają charakter zabawy, w której uczestniczą głównie dzieci i młodzież. Rytuał polega na niesieniu kukieł nad wodę, gdzie są one wrzucane lub palone, a następnie wracają z gaikiem, śpiewając piosenki.
Symbolika Marzanny
Marzanna nie tylko symbolizuje zimę, ale jest również uważana za boginię życia. Jej utopienie w wodzie jest interpretowane jako symboliczne przejście do podziemi, co prowadzi do odrodzenia. Utopienie Marzanny może być również postrzegane jako ofiara dla zimy lub demonów wody, mająca zapewnić urodzaj w nadchodzącej wiośnie.
